Đừng làm startup theo kiểu “tự học” – thời gian là chi phí đắt đỏ

Khởi nghiệp là hành trình khám phá, nhưng điều đó không có nghĩa bạn phải tự đi qua mọi sai lầm. Trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt, startup không có đặc quyền “thử và sai” như một trò chơi học hỏi. Nếu bạn đang cố “tự học mọi thứ”  từ làm tài chính đến gọi vốn thì hãy dừng lại và hỏi: Thời gian đó đáng giá bao nhiêu?

1. Tự học không sai nhưng startup không phải nơi để thử nghiệm

Bạn có thể tự học coding, tự học marketing, thậm chí tự học pitching. Nhưng hãy nhớ: Startup không phải là sân chơi để thử nghiệm với chi phí thấp. Đây là môi trường mà mỗi quyết định đều phải trả giá bằng thời gian, tiền bạc và đôi khi là uy tín với nhà đầu tư.

Khác với môi trường đại học hay các khóa học online, startup là cuộc đua tốc độ cao, nơi áp lực tài chính không cho phép sai lầm kéo dài. 65% startup thất bại không vì ý tưởng tệ, mà vì năng lực thực thi yếu và phần lớn bắt nguồn từ việc không được định hướng đúng ngay từ đầu. “Bạn có thể tự học nhưng đừng học bằng cách tự làm sai.” Forbes Startup Guide

2. “Tự học” khiến bạn đánh mất những cơ hội không bao giờ quay lại

Startup không thất bại trong một ngày mà thất bại từng tháng một khi bạn bỏ lỡ cơ hội chỉ vì thiếu người hướng dẫn đúng. Mỗi tháng chưa gọi được vốn là một tháng sản phẩm dậm chân tại chỗ, không có người dùng mới, không có dòng tiền chảy vào. Còn mỗi sai lầm trong việc lập kế hoạch tài chính, định giá hay làm pitch deck là một cơ hội bị lỡ với nhà đầu tư tiềm năng.

Một startup công nghệ tại TP.HCM từng mất đến 12 tháng tự mày mò hành trình gọi vốn. Kết quả thì sao?

• Gửi 37 email không nhận phản hồi
• Được mời 4 lần pitch, nhưng đều bị từ chối vì định giá thiếu cơ sở
• Cuối cùng phải bán cổ phần rẻ hơn 30%, chỉ vì “cần tiền gấp”

Nếu họ có một cố vấn chuyên nghiệp đồng hành từ đầu, hành trình đó có thể rút ngắn còn 3 tháng, lại bảo toàn được giá trị doanh nghiệp. Tự học là tốt nhưng trong startup, cái giá phải trả cho việc học từ sai lầm có thể là toàn bộ tương lai.

3. Không ai xây dựng startup một mình bạn cần một người dẫn đường

Khởi nghiệp là hành trình gian nan, và thực tế là: Không ai có thể đi hết con đường một mình. Trong một hệ sinh thái phức tạp như startup từ sản phẩm, khách hàng đến tài chính và gọi vốn nếu bạn không có chuyên môn sâu về từng lĩnh vực, thì việc cố tự làm mọi thứ chẳng khác nào đang tự mình đào hố.

3.1. Người hướng dẫn giúp bạn tiết kiệm thời gian và tránh “bẫy chết người”

Startup không đơn thuần là lập kế hoạch rồi gọi vốn. Bạn sẽ phải đối mặt với hàng loạt thách thức về pháp lý, tài chính, và chiến lược phát triển. Một cố vấn giàu kinh nghiệm có thể giúp bạn:

• Chuẩn hóa toàn bộ hồ sơ gọi vốn: từ pitch deck, cap table đến mô hình tài chính
• Tránh sai lầm pháp lý cơ bản: như chia cổ phần bằng miệng, không có vesting schedule, không có thoả thuận sáng lập
• Đàm phán điều khoản đầu tư có lợi: bảo vệ quyền sáng lập, kiểm soát công ty, tránh bị loại khỏi “cuộc chơi” sau khi gọi vốn

3.2. Họ giúp bạn “thấy trước điều sẽ sai” trước khi nó thật sự xảy ra

Phần lớn founder khi gọi vốn lần đầu thường bỏ qua những yếu tố tưởng chừng nhỏ nhưng hậu quả lại rất lớn:

• Không có mô hình dòng tiền 36 tháng, dẫn đến không kiểm soát được burn rate
• Thiếu kế hoạch ESOP, gây khó khăn trong giữ chân nhân tài
• Bỏ quên các điều khoản pháp lý then chốt, như quyền phủ quyết, vesting hoặc chống pha loãng

Kết quả? Nhiều startup mất quyền kiểm soát công ty chỉ sau một vòng gọi vốn  vì đã không lường trước rủi ro từ đầu.

Có người đi trước dẫn đường, bạn không chỉ đi nhanh hơn mà còn tránh được những khúc cua “chết người”.

4. Gọi vốn không phải kỹ năng tự học  đó là một nghề cần được hướng dẫn

Bạn có thể tìm thấy hàng trăm video về gọi vốn trên YouTube, vô số blog chia sẻ cách làm pitch deck, định giá công ty hay thương lượng điều khoản. Nhưng hãy tỉnh táo: Những gì bạn thấy chỉ là phần nổi của tảng băng và startup thì thường chết vì phần chìm.

Phần nổi là gì?

• Là các mẫu pitch deck đẹp, slide cấu trúc chuẩn, tips ghi điểm với nhà đầu tư.
• Là những buổi chia sẻ “có hậu”, nơi startup thành công kể lại câu chuyện gọi vốn đầy cảm hứng.

Nhưng phần chìm thì sao?

• Là những điều khoản ràng buộc trong SHA (Shareholders’ Agreement) mà bạn không hiểu hết hậu quả.
• Là các xung đột cổ đông âm ỉ do quyền phủ quyết, vesting hay dilution không rõ ràng.
• Là tình huống bạn bị loại khỏi chính công ty mình sáng lập, chỉ vì một điều khoản “drag-along” mà bạn đã ký nhưng không lường hết rủi ro.

Tệ hơn, hầu hết các nội dung trên mạng không thể phản ánh những yếu tố ngầm trong thương lượng:

• Khi nào nên nhượng bộ, khi nào phải giữ vững lập trường?
• Nhà đầu tư này hợp chiến lược dài hạn hay chỉ muốn exit nhanh?
• Làm sao bảo vệ giá trị doanh nghiệp trong deal mà vẫn khiến nhà đầu tư hài lòng?

Đây không phải là kiến thức bạn có thể học trong 10 video hoặc vài bài blog. Đây là kỹ năng của một “người chơi chuyên nghiệp” và nếu bạn là founder lần đầu gọi vốn, bạn đang chơi một trò chơi mà người khác đã luyện 10 năm.

24% startup thất bại vì không tìm được nhà đầu tư phù hợp không phải vì ý tưởng dở, mà vì:

• Quy trình chuẩn bị gọi vốn thiếu chuyên nghiệp
• Đàm phán non tay, không bảo vệ quyền sáng lập
• Không có sự hướng dẫn từ những người từng trải qua hành trình đó

Gọi vốn là một nghề và bất kỳ nghề nào cũng cần được đào tạo bài bản và có người hướng dẫn nếu bạn không muốn trả học phí bằng chính công ty của mình.

5. Làm startup thông minh: Hãy học từ người khác không phải từ lỗi của chính mình

Startup không cần một founder “biết hết mọi thứ”. Thứ bạn cần là tư duy đúng:

Học từ trải nghiệm của người khác  chứ không phải từ những sai lầm của chính mình.

Muốn làm được điều đó, bạn chỉ cần 3 điều:

• Biết mình đang thiếu gì (tài chính, pháp lý, dealmaking…)
• Biết tìm ai để hỗ trợ – người có kinh nghiệm thực chiến
• Biết tập trung thời gian và năng lượng vào thế mạnh cốt lõi: sản phẩm, khách hàng, thị trường

Những người bạn nên tìm đến khi gọi vốn:

– Cố vấn gọi vốn (Fundraising Advisor): Người đồng hành từ việc xây chiến lược đến thương lượng điều khoản
– Mentor ngành: Hiểu rõ đặc thù thị trường bạn đang làm, giúp tránh sai định hướng
– Luật sư startup: Rà soát cổ phần, thỏa thuận sáng lập, điều khoản đầu tư
– Chuyên gia tài chính: Lên mô hình tài chính, dòng tiền, định giá hợp lý
–Tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp như HALOBIZ: Có mạng lưới quỹ đầu tư, chương trình huấn luyện và dịch vụ chuẩn hóa hồ sơ gọi vốn. Founder thông minh là người biết xây dựng “đội hình chiến lược” cho hành trình gọi vốn thay vì đơn độc mày mò mọi thứ từ đầu.

Nếu bạn đang muốn rút ngắn thời gian chuẩn bị, tăng xác suất chốt deal với nhà đầu tư và sở hữu lộ trình từng bước rõ ràng, hãy tìm hiểu Gọi Vốn Thần Tốc từ HALOBIZ – nơi bạn sẽ được hướng dẫn cách chuẩn hóa quy trình, dựng hồ sơ tài chính và luyện pitching trực tiếp với cố vấn giàu kinh nghiệm. Để lại thông tin để chúng tôi tư vấn cho bạn.