Gọi vốn - Không phải cứ nhận tiền về là xong: Trở thành bài toán toàn diện cho doanh nghiệp

Không ít nhà sáng lập trẻ bước ra khỏi phòng họp với một cái bắt tay, một bảng term sheet đầy hứa hẹn và tưởng chừng như đã “về đích”. Tiền được chuyển vào tài khoản, mạng xã hội ngập tràn những lời chúc mừng. Nhưng chỉ vài tháng sau, họ rơi vào trạng thái quá tải vì không biết dùng tiền ra sao cho hiệu quả.

Mọi thứ trở nên rối rắm: Chi phí tăng, đội ngũ phình to, áp lực tăng trưởng dồn dập, còn nhà đầu tư thì liên tục chất vấn “KPI đâu?”, “tỷ suất sinh lời đâu?”, “lộ trình tiếp theo đâu?”.

Gọi vốn không chỉ là cuộc chơi của những con số. Đó là cam kết dài hạn về quản trị, chiến lược, văn hóa và kết quả kinh doanh thực sự. Và sự thật cay đắng là: Nhiều doanh nghiệp thất bại ngay sau khi gọi vốn, không phải vì họ không có tiền, mà vì họ không biết dùng tiền đúng cách.

Bài viết này HALOBIZ sẽ chỉ ra 11 vấn đề cốt lõi khiến doanh nghiệp dễ “gãy gánh giữa đường” sau khi gọi vốn, kèm theo những chiến lược giúp bạn biến dòng vốn thành lợi thế cạnh tranh dài hạn. Nếu bạn đang hoặc sắp bước vào hành trình này, đừng bỏ qua hoặc tránh tăng trưởng mất kiểm soát sau gọi vốn.

1. Gọi vốn là phương tiện, không phải mục tiêu cuối cùng

Nhiều nhà sáng lập trẻ đặt mục tiêu “gọi vốn thành công” như một đỉnh cao cần chinh phục. Tuy nhiên, gọi vốn chỉ là công cụ, không phải đích đến. Dòng tiền từ nhà đầu tư chỉ có ý nghĩa khi nó giúp doanh nghiệp giải quyết một vấn đề chiến lược cụ thể: Mở rộng thị trường, hoàn thiện sản phẩm, tăng cường nhân sự chất lượng cao hoặc thúc đẩy năng lực phân phối.

Ví dụ điển hình là Jawbone, một startup từng được ca tụng như kỳ lân trong mảng thiết bị đeo thông minh. Jawbone huy động gần 1 tỷ USD nhưng cuối cùng tuyên bố phá sản. Lý do không đến từ thiếu tiền, mà do chiến lược kinh doanh thiếu bền vững, sản phẩm không rõ ràng, liên tục thay đổi định hướng và đốt tiền vào những kênh không hiệu quả. Họ gọi vốn để “chạy theo định giá”, không phải để giải quyết các mục tiêu cụ thể trong vận hành.

Gọi vốn chỉ nên xảy ra khi bạn đã xác định rõ rằng: Số vốn đó sẽ được phân bổ vào đâu, tạo ra giá trị gì, và đem lại kết quả gì trong bao lâu. Nếu không, tiền về nhiều chỉ khiến bạn mất kiểm soát và lệ thuộc.

2. Gọi vốn “giao tay” – sai lầm chết người

Trong tâm lý của nhiều startup, việc gọi được tiền từ nhà đầu tư là một “chiến thắng ngoạn mục”, là bằng chứng cho thấy ý tưởng của họ có giá trị. Nhưng trên thực tế, không phải cứ nhận được đầu tư là bạn đã “làm đúng”.

Một trong những sai lầm lớn nhất là gọi vốn khi chưa đạt Product-Market Fit (PMF) – nghĩa là sản phẩm chưa thực sự phù hợp với thị trường. Khi chưa có khách hàng rõ ràng, chưa có doanh thu bền vững mà đã gọi vốn, bạn dễ bị “nuốt chửng” bởi áp lực đốt tiền để tăng trưởng, trong khi chưa biết rõ mình cần tăng trưởng cái gì.

Gần 42% startup thất bại vì không giải quyết đúng nhu cầu thị trường. Nhận tiền đầu tư lúc này chẳng khác nào “nhận lệnh tăng tốc khi xe chưa đủ xăng và bánh xe còn mòn”.

3. Không tính đủ nhu cầu vốn và runway

Một lỗi phổ biến khác là gọi vốn quá ít, chỉ vì sợ không ai rót tiền nếu con số kêu gọi quá lớn. Tuy nhiên, gọi vốn ít đồng nghĩa với runway (thời gian tồn tại trước khi cạn tiền) quá ngắn, khiến doanh nghiệp không đủ thời gian để kiểm chứng thị trường, tối ưu sản phẩm hoặc đạt các milestone cần thiết cho vòng gọi vốn tiếp theo.

Brett J. Fox, cựu CEO và nhà đầu tư, từng nói: “Thiếu runway là thứ giết bạn.” Ông cho rằng startup phải có runway tối thiểu 18-24 tháng để có cơ hội kiểm chứng chiến lược, cải thiện đội ngũ và mở rộng thị trường mà không bị áp lực gọi vốn tiếp theo quá sớm.

Việc gọi ít vốn còn tạo cảm giác “an toàn giả”, trong khi thực tế là doanh nghiệp đang ở mép vực chỉ cần một quý doanh thu chững lại là toàn bộ kế hoạch đổ bể.

4. Tìm đúng nhà đầu tư phù hợp

Không phải nhà đầu tư nào cũng là người bạn đường lý tưởng. Mỗi quỹ đầu tư có triết lý, ưu tiên và mục tiêu riêng: Có quỹ chú trọng tăng trưởng nhanh, có quỹ thiên về lợi nhuận ổn định, có quỹ chuyên mảng công nghệ, có quỹ lại chuyên về bán lẻ hoặc dịch vụ tiêu dùng.

Việc chọn sai nhà đầu tư có thể dẫn đến xung đột chiến lược, cản trở ra quyết định, hoặc áp lực không đáng có từ kỳ vọng không đồng nhất. Ngược lại, tìm đúng nhà đầu tư phù hợp giúp doanh nghiệp có thêm người đồng hành thật sự người có thể mở ra kết nối, hỗ trợ chiến lược, và nâng cao giá trị định hướng dài hạn.

Các startup nhận đầu tư từ quỹ có cùng định hướng chiến lược sẽ có tỷ lệ tăng trưởng doanh thu cao hơn 37% so với nhóm chỉ nhận tiền đơn thuần.

5. Gọi vốn tốn thời gian & tiêu hao nguồn lực

Không ít nhà sáng lập ngỡ rằng gọi vốn chỉ cần vài buổi gặp mặt, một bản trình bày đẹp và vài cú bắt tay. Thực tế, fundraising là một “full-time job” tiêu tốn hàng tháng trời, đòi hỏi chuẩn bị chỉn chu từ dữ liệu tài chính, kế hoạch tăng trưởng, đến đàm phán hợp đồng. Trong khoảng thời gian ấy, người lãnh đạo buộc phải chia tách sự tập trung khỏi sản phẩm và khách hàng, hai yếu tố sống còn của một startup đang tăng trưởng.

Andy Budd, chuyên gia cố vấn startup, nhận định: “Fundraising sẽ nuốt trọn thời gian, năng lượng và sự tỉnh táo của bạn.” Ông từng chứng kiến nhiều doanh nghiệp vì quá chú trọng gọi vốn mà quên mất cải tiến sản phẩm, hệ quả là sau khi tiền đổ về, đội ngũ không còn lực để chạy tiếp.

Điều này đặc biệt nguy hiểm với startup nhỏ, khi nhóm sáng lập cũng chính là nhóm kỹ thuật hoặc điều hành chính. Tách rời khỏi khách hàng để chạy theo nhà đầu tư sẽ dẫn đến việc mất kết nối thị trường và đôi khi, không thể cứu vãn.

6. Cân bằng vốn và độ hiệu quả

Một trong những ngộ nhận phổ biến nhất là: “Có nhiều vốn thì mọi thứ sẽ dễ hơn.” Thực tế, có nhiều tiền không làm bạn giỏi hơn trong chiến lược, vận hành hay sản phẩm. Thậm chí, tiền dư còn dẫn đến thói quen chi tiêu không hiệu quả, thuê sai người, đốt tiền vào các chiến dịch marketing không đo lường.

Gọi vốn nên dựa vào mục tiêu rõ ràng và kế hoạch cụ thể, không nên gọi quá nhiều nếu doanh nghiệp chưa sẵn sàng kiểm soát dòng tiền lớn. Gọi vừa đủ, đặt KPI rõ ràng và giới hạn tài nguyên lại giúp đội ngũ tập trung hơn vào kết quả.

Nhiều doanh nghiệp từng thất bại sau vòng gọi vốn vì không đặt giới hạn chi tiêu. Khi không còn áp lực phải tối ưu từng đồng, đội ngũ dễ rơi vào trạng thái “đốt tiền để tồn tại” thay vì “tối ưu để phát triển”.

7. Thách thức hậu gọi vốn: phát triển và kiểm soát

Ngay cả khi gọi vốn thành công, thử thách lớn hơn mới thật sự bắt đầu. Giờ đây, bạn không chỉ có trách nhiệm với sản phẩm, khách hàng và nhân sự mà còn với nhà đầu tư, bảng KPI, báo cáo định kỳ, và lộ trình tăng trưởng cụ thể.

Nhiều startup gọi vốn xong rơi vào thế “cầm đầu 3 mặt trận”: vừa giữ tăng trưởng, vừa đảm bảo báo cáo minh bạch, vừa xây dựng văn hóa doanh nghiệp mới với quy mô mở rộng. Không có hệ thống quản trị chuyên nghiệp, rất dễ dẫn đến hỗn loạn nội bộ, mâu thuẫn đội ngũ, hoặc mất kiểm soát chi phí.

70% startup sau khi gọi vốn Series A thất bại trong việc đạt mục tiêu tiếp theo, phần lớn vì thiếu hệ thống vận hành và chiến lược quản trị phù hợp.

8. Cross-border & đầu tư toàn cầu

Gọi vốn từ các quỹ đầu tư quốc tế mở ra nhiều cơ hội: Tiếp cận thị trường mới, đối tác chiến lược, công nghệ vượt trội. Nhưng đi kèm đó là những thách thức nghiêm trọng về pháp lý, tài chính và văn hóa.

Việc tuân thủ các quy định về pháp lý quốc tế, như chuyển đổi cổ phần, kiểm toán đa quốc gia, hay đăng ký quyền sở hữu trí tuệ toàn cầu – đều là thách thức không nhỏ cho các startup Việt. Chưa kể, sự khác biệt ngôn ngữ, thời gian và phong cách làm việc có thể gây mâu thuẫn hoặc trì hoãn ra quyết định.

Chưa hết, vấn đề thuế chuyển nhượng, tỷ giá hối đoái, và luồng vốn ngược cũng khiến nhiều doanh nghiệp “vướng vào mê cung tài chính” nếu không có cố vấn chuyên nghiệp.

Tuy cơ hội rất lớn, nhưng để thành công, gọi vốn xuyên biên giới cần chiến lược rõ ràng, cấu trúc công ty minh bạch và tư duy pháp lý nghiêm túc.

9. Gọi vốn thời khủng hoảng kinh tế

Khi nền kinh tế bước vào giai đoạn bất ổn, dòng vốn đầu tư mạo hiểm (VCs) cũng lập tức thay đổi khẩu vị. Các quỹ trở nên thận trọng hơn, ưu tiên những mô hình có lợi nhuận sớm, hoặc ít nhất là có dòng tiền tích cực, thay vì “rót tiền cho tăng trưởng” như giai đoạn tăng trưởng nóng.

Trong thời kỳ khủng hoảng (như đại dịch COVID-19 hay suy thoái năm 2023), số lượng thương vụ đầu tư giai đoạn đầu giảm tới 30-40% và thời gian ra quyết định kéo dài gấp đôi. Điều này khiến không ít startup rơi vào thế bị động, chuẩn bị xong pitch deck, gặp gỡ xong investor – nhưng không ai chốt deal.

Thực tế cho thấy, định giá doanh nghiệp sẽ bị điều chỉnh thấp hơn, còn yêu cầu về chứng minh mô hình kinh doanh, chi phí vận hành và khả năng tồn tại trở thành tiêu chí bắt buộc. Những startup sống dựa vào đốt vốn, chưa có chiến lược lợi nhuận cụ thể, gần như không còn cửa.

Bài học ở đây là: Trong giai đoạn khủng hoảng, muốn gọi vốn, doanh nghiệp cần chứng minh được khả năng chống chịu, tính bền vững và hiệu quả vận hành thực sự – thay vì chỉ hứa hẹn tương lai.

10. Đừng quên các kênh vốn thay thế

Khi nghĩ đến gọi vốn, nhiều nhà sáng lập chỉ nhắm vào các quỹ đầu tư mạo hiểm (VCs). Tuy nhiên, hệ sinh thái tài chính hiện đại đã mở rộng ra nhiều mô hình gọi vốn khác, phù hợp với từng giai đoạn và lĩnh vực cụ thể:

• Angel investor: Nhà đầu tư cá nhân, thường đầu tư sớm với quy mô nhỏ nhưng gắn bó và linh hoạt.
• CVC (Corporate Venture Capital): Đầu tư từ các tập đoàn lớn, giúp mở ra mạng lưới khách hàng và đối tác.
• Crowdfunding: Gọi vốn cộng đồng qua các nền tảng như Kickstarter, Fundable – hiệu quả với sản phẩm tiêu dùng hoặc công nghệ sáng tạo.
• Accelerator/Incubator: Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đi kèm vốn, huấn luyện và kết nối đầu tư tiếp theo.
  

Tùy vào maturity level (giai đoạn phát triển) và ngành hàng, doanh nghiệp nên kết hợp hoặc chuyển hướng chiến lược gọi vốn. Ví dụ, một startup công nghệ giai đoạn đầu có thể dùng crowdfunding để chứng minh nhu cầu thị trường, trước khi tiếp cận VCs. Một doanh nghiệp ngành y tế nên ưu tiên CVC để đảm bảo chuẩn ngành và kiểm chứng lâm sàng.

Điều quan trọng là: Không nên phụ thuộc vào một loại hình vốn duy nhất, mà cần có chiến lược “đa nguồn vốn” để giữ chủ động và linh hoạt.

11. Kỹ năng gọi vốn và tài chính chi tiết

Một trong những điểm yếu thường thấy ở startup Việt là thiếu hiểu biết chuyên sâu về tài chính doanh nghiệp, dẫn đến việc đàm phán yếu, dễ bị thiệt trong deal đầu tư hoặc mất quyền kiểm soát sớm.

Các khái niệm như định giá (valuation), cap table (cơ cấu sở hữu), equity dilution (pha loãng cổ phần), liquidation preference (ưu tiên thanh lý) – nếu không nắm rõ, bạn có thể “ký nhầm một điều khoản hủy hoại cả công ty”. Nhiều nhà sáng lập chỉ tập trung vào con số đầu tư, mà không hiểu rõ điều kiện kèm theo – ví dụ: nhà đầu tư có quyền phủ quyết chiến lược, quyền ép bán công ty, hoặc nhận cổ tức trước.

Hơn 60% startup giai đoạn đầu không kiểm soát được cap table sau vòng gọi vốn thứ 2, do pha loãng quá mức và không có chiến lược phân phối cổ phần rõ ràng.

Bài học quan trọng ở đây là: Muốn gọi vốn an toàn, cần trang bị kiến thức tài chính, có cố vấn pháp lý và xây dựng cap table linh hoạt ngay từ đầu. Càng hiểu sâu, bạn càng có khả năng giữ quyền chủ động, tối ưu lợi ích lâu dài.

Chiến lược chuyển “Gọi vốn” thành sức bật dài hạn

Sau khi hiểu rõ các thách thức của hành trình gọi vốn, doanh nghiệp cần có chiến lược bài bản, linh hoạt và thực tiễn để không chỉ gọi được vốn  mà còn chuyển hóa dòng vốn đó thành động lực tăng trưởng thực sự.

Xây dựng chiến lược gọi vốn tích hợp

Trước khi tiếp cận bất kỳ nhà đầu tư nào, hãy xác lập rõ ràng:

• Mục tiêu gọi vốn là gì: Mở rộng thị trường, nâng cấp sản phẩm, hay hoàn thiện bộ máy?
• Kế hoạch dòng tiền sau khi nhận vốn sẽ được phân bổ thế nào?
• Điểm đạt Product-Market Fit (PMF) đã đủ rõ chưa?
  

Một chiến lược gọi vốn bài bản phải được tích hợp trong tổng thể kế hoạch phát triển doanh nghiệp không phải hoạt động riêng lẻ.

Lựa chọn nhà đầu tư phù hợp về định hướng và văn hóa

Không phải nhà đầu tư có nhiều tiền là tốt nhất. Quan trọng là:

• Họ có cùng tầm nhìn với doanh nghiệp?
• Có kinh nghiệm trong ngành bạn đang hoạt động?
• Văn hóa làm việc có tương đồng?
  

Sự phù hợp này giúp giảm xung đột, tăng giá trị cộng hưởng và xây dựng mối quan hệ lâu dài thay vì “rót tiền rồi rút lui”.

Tối ưu quy trình gọi vốn – giảm tiêu hao nguồn lực

Fundraising nên được tổ chức như một chiến dịch rõ timeline:

• Chuẩn bị pitchbook chuyên nghiệp
• Lên roadmap gọi vốn từng giai đoạn
• Sử dụng CRM quản lý investor để tránh trùng lặp, thiếu sót
  

Việc tối ưu quy trình giúp đội ngũ tiết kiệm thời gian, không làm ảnh hưởng đến vận hành lõi.

Bootstrapping và hiệu quả cổ phần (equity efficiency)

Giai đoạn đầu, hãy học cách tự nuôi mình bằng doanh thu, tối giản chi phí và dùng vốn hiệu quả. Điều này không chỉ giúp bạn:

• Trì hoãn thời điểm pha loãng cổ phần
• Tăng giá trị thực tế khi bước vào gọi vốn

Mỗi phần trăm cổ phần giữ lại có thể đáng giá hàng triệu USD sau này.

Thiết lập hệ thống quản trị vốn minh bạch

Nhà đầu tư không chỉ quan tâm đến ý tưởng – họ quan tâm đến cách bạn quản lý tiền. Hãy xây dựng:

• Dashboard tài chính trực quan
• Báo cáo KPI định kỳ
• Cơ chế ra quyết định và kiểm soát chi phí
  

Điều này tạo niềm tin và duy trì mối quan hệ bền vững sau khi nhận vốn.

Kịch bản gọi vốn xuyên biên giới

Nếu tiếp cận nhà đầu tư nước ngoài, bạn cần chuẩn bị:

• Tư vấn pháp lý về chuyển nhượng vốn, sở hữu nước ngoài
• Quản lý tỷ giá, thuế và rủi ro chuyển đổi
• Cơ cấu công ty rõ ràng, sẵn sàng gọi vốn đa quốc gia
  

Đây không chỉ là “cửa rộng” mà còn là “mũi tên hai lưỡi” nếu không được chuẩn bị bài bản.

Theo dõi vĩ mô và điều chỉnh kế hoạch theo chu kỳ kinh tế

Môi trường kinh tế thay đổi liên tục. Một startup thông minh sẽ:

• Nhận diện thời điểm VCs khắt khe hơn với định giá
• Biết “lùi một bước” để gọi vốn sau khi đạt chỉ số tốt
• Chuẩn bị phương án B nếu thị trường vốn biến động

Kết hợp đa nguồn vốn thay vì lệ thuộc vào một kênh

Hãy đa dạng hóa: từ Angel, Accelerator, Crowdfunding đến CVC.
Sự kết hợp này:

• Giảm áp lực từ một nguồn duy nhất
• Tối ưu hóa cơ hội nhận hỗ trợ từ nhiều mạng lưới
• Tăng khả năng phát triển toàn diện cả vốn lẫn chuyên môn

Hiểu và đàm phán điều khoản tài chính

Đừng ký bất cứ term sheet nào nếu bạn chưa hiểu rõ:

• Valuation – Cap Table – ESOP
• Điều khoản Liquidation Preference
• Pha loãng cổ phần
  

Hãy làm việc với luật sư hoặc cố vấn tài chính để không bị thiệt thòi.

Biến dòng vốn thành kết quả cụ thể

Cuối cùng, đừng quên lý do bạn gọi vốn:

• Cài đặt KPI và lộ trình theo từng quý
• Định rõ “milestone” cần đạt sau mỗi giai đoạn
• Giao tiếp minh bạch với nhà đầu tư qua báo cáo và kế hoạch hành động
  

Gọi vốn không phải là một vạch đích mà là vạch xuất phát mới, nơi mọi hành động đều cần chiến lược, hệ thống và cam kết thực thi. Có rất nhiều tiền đã làm nhiều startup mất định hướng, và cũng không ít doanh nghiệp vươn xa nhờ biết cách dùng vốn đúng cách.

Bạn đang chuẩn bị gọi vốn, nhưng vẫn loay hoay chưa biết bắt đầu từ đâu?
Thiếu hồ sơ đầu tư chuẩn chỉnh?
Chưa rõ nên tiếp cận quỹ nào, nói gì để thuyết phục họ?
Hoặc đang rối ren dòng tiền sau khi vừa gọi vốn xong?

Đừng để những câu hỏi đó cản bước bạn tiến xa.

HALOBIZ sẵn sàng đồng hành từ A đến Z – từ chiến lược, hồ sơ, pháp lý đến kết nối nhà đầu tư phù hợp. Gọi vốn là cuộc đua tốc độ và chúng tôi là người dẫn đường bạn cần.

Đăng ký tư vấn miễn phí tại halobiz.vn để không bỏ lỡ thời điểm vàng gọi vốn cho doanh nghiệp của bạn.

Tại Zoom 2 ngày miễn phí “Giải mã Kỳ Lân & IPO”, bạn sẽ cùng đội ngũ Halo Biz và các chuyên gia hàng đầu giải mã những khó khăn cùng doanh nghiệp của bạn, đăng ký ngay!

Tham gia ngay Zoom miễn phí: “Giải mã Kỳ Lân & IPO 01”

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]