Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt ngày càng khao khát tiếp cận dòng vốn quốc tế để hiện thực hóa giấc mơ mở rộng thị trường, nâng cấp công nghệ và bứt phá trên sân chơi toàn cầu, thì một bức tường vô hình mang tên “biến động tỷ giá” lại trở thành nỗi ám ảnh thầm lặng.
Không ít chủ doanh nghiệp đã từng hồ hởi gọi được vốn ngoại, nhưng chỉ sau vài chu kỳ tỷ giá đảo chiều, toàn bộ kế hoạch kinh doanh rơi vào khủng hoảng: Chi phí tăng vọt, dòng tiền âm, và những cam kết với nhà đầu tư trở thành gánh nặng không thể xoay xở. Đó là bi kịch của sự thiếu chuẩn bị trong quản trị rủi ro tài chính, đặc biệt với những doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc quy mô vừa – vốn luôn yếu về nguồn lực và kinh nghiệm quản trị ngoại hối.
Mong muốn tiếp cận vốn rẻ, vốn dài hạn là chính đáng. Nhưng muốn gọi vốn hiệu quả, doanh nghiệp cần nhìn xa hơn chi phí vốn – phải thấy rõ bức tranh biến động tiền tệ toàn cầu và hệ lụy đến từng dòng tiền, từng cam kết tài chính.
Bài viết này HALO BIZ thực hiện nhằm phân tích sâu các rủi ro tiềm ẩn khi gọi vốn quốc tế trong giai đoạn tỷ giá biến động mạnh, đồng thời đưa ra các giải pháp cụ thể, thực tế để doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể ứng phó, phòng thủ, và tiếp tục huy động vốn một cách an toàn – chiến lược.
1. RỦI RO CHÍNH KHI GỌI VỐN QUỐC TẾ TRONG BỐI CẢNH TỶ GIÁ BIẾN ĐỘNG
Trong quá trình gọi vốn quốc tế, doanh nghiệp phải đối diện nhiều rủi ro cốt lõi liên quan đến biến động tỷ giá. Phân tích sâu 4 rủi ro chính dưới đây sẽ giúp lãnh đạo hiểu rõ tác động và xác định chiến lược phòng ngừa hiệu quả.
RỦI RO CHUYỂN ĐỔI
Khi gọi vốn bằng đồng ngoại tệ như USD, EUR, doanh nghiệp phải chuyển lợi nhuận, vốn vay, hoặc chi phí trả nợ về VND để vận hành nội địa. Nếu VND mất giá, mỗi đơn vị ngoại tệ quy đổi sẽ tăng mạnh, làm chi phí tài chính đột ngột dâng cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận gộp. Trường hợp tỷ giá biến động mạnh kéo dài, doanh nghiệp có thể rơi vào áp lực thanh khoản, buộc phải chạy theo biến động liên tục mà không có dự tính trước.
RỦI RO PHÁI SINH VÀ GIAO DỊCH PHỨC TẠP
Một xu hướng phổ biến để bảo vệ dòng tiền là sử dụng hợp đồng phái sinh như forward, future, hoặc swap. Tuy nhiên, nếu thiếu năng lực đàm phán, thẩm định đối tác ngân hàng uy tín, công cụ này có thể trở thành gánh nặng chi phí. Các điều khoản ký quỹ, biên chênh (margin), phí tự nhiên, hoặc đòi hỏi ký kết liên tục khiến doanh nghiệp mất sự linh hoạt. Hậu quả: Không chỉ chịu tổn thất từ biến động tỷ giá mà còn gánh thêm chi phí phức tạp, thậm chí bị thua lỗ trong dài hạn nếu triển khai sai thời điểm.
RỦI RO THANH KHOẢN NGOẠI TỆ
Trong giai đoạn khủng hoảng, biến động tỷ giá thường đi kèm với căng thẳng trong hệ thống thanh toán ngoại tệ, đặc biệt tại các quốc gia có biện pháp kiểm soát xuất nhập khẩu ngoại tệ. Doanh nghiệp dễ gặp phải tình trạng không thể chuyển tiền đúng hạn hoặc phải bán ngoại tệ với giá thấp hơn thị trường tự do. Điều này dẫn tới cắt giảm chi phí đột ngột, trì hoãn kế hoạch đầu tư, ảnh hưởng niềm tin của nhà đầu tư quốc tế.
RỦI RO TÀI CHÍNH VÀ CHỈ SỐ HIỆU SUẤT
Biến động tỷ giá làm xấu chỉ số tài chính như EBITDA, ROE hoặc ROS, đặc biệt khi doanh nghiệp công bố kế hoạch dài hạn. Nhà đầu tư quốc tế dùng những chỉ số này để đánh giá hiệu quả và triển vọng. Nếu biến động tạo nên sự biến động mạnh trong dòng tiền, doanh nghiệp dễ bị định giá lại thấp, từ đó ảnh hưởng đến khả năng huy động thêm vốn hoặc điều kiện gọi vốn ở các vòng sau.
2. ẢNH HƯỞNG CỦA RỦI RO TỶ GIÁ ĐẾN CHIẾN LƯỢC GỌI VỐN
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và bất ổn tài chính, biến động tỷ giá trở thành yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược gọi vốn quốc tế của doanh nghiệp. Xem xét các khía cạnh dưới đây giúp lãnh đạo nhận thức rõ ràng hơn về mức độ thách thức và phương thức ứng phó hiệu quả.
GIẢM TÍNH THU HÚT NHÀ ĐẦU TƯ
Nhà đầu tư quốc tế đánh giá dự án dựa trên dòng tiền thực tế (real cash flow) sau khi trừ hiệu ứng tỷ giá. Khi VND biến động mạnh, dòng tiền kỳ vọng dễ bị giảm sút, khiến giá trị hiện tại ròng (NPV) và mức sinh lời (IRR) thấp hơn dự báo. Hệ quả là doanh nghiệp khó chốt được điều khoản thuận lợi, thậm chí bị chuyển sang nhóm rủi ro cao hơn, phải chịu lãi suất hoặc phí bảo hiểm thêm.
KHÓ XÂY KẾ HOẠCH TÀI CHÍNH DÀI HẠN
Một kế hoạch tài chính 3–5 năm là yêu cầu phổ biến khi gọi vốn. Tuy nhiên, nếu tỷ giá không ổn định, các dự báo nguyên vật liệu, chi phí vận hành, lợi nhuận và dòng tiền trở nên khó định lượng. Doanh nghiệp phải xây dựng nhiều kịch bản với giả định khác nhau, gây phức tạp trong lựa chọn chiến lược và đánh giá hiệu quả. Điều này thường dẫn đến tình trạng “đi từng bước dò đường”, thiếu đột phá.
ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐÀM PHÁN ĐIỀU KIỆN VAY
Khi rủi ro tỷ giá lớn, tổ chức tài chính và nhà đầu tư thường yêu cầu điều khoản thắt chặt hơn: Bảo lãnh, tài sản thế chấp, biện pháp giảm rủi ro (hedging) và lãi suất cao hơn. Vì vậy, doanh nghiệp phải chấp nhận chi phí vốn cao hơn, ảnh hưởng đến dòng tiền tự do và khả năng mở rộng sau này. Quy định này làm giảm tính linh hoạt trong cơ cấu vốn và hạn chế cơ hội đầu tư mở rộng.
CẢNH BÁO VỀ ĐỊNH GIÁ VÀ CƠ HỘI TÁI GỌI VỐN
Biến động tỷ giá khiến báo cáo tài chính dao động giữa các kỳ, đặc biệt các chỉ số như EBITDA, ROE, và ROS, vốn là thước đo quan trọng trong định giá. Nếu tỷ giá khiến lợi nhuận giả định phá vỡ các kế hoạch định giá ban đầu, nhà đầu tư có thể xem xét lại mức định giá hoặc trì hoãn vòng gọi vốn tiếp theo. Điều này ảnh hưởng đến độ tin cậy của doanh nghiệp và khiến việc huy động vốn trong tương lai khó khăn hơn.
Tóm lại, biến động tỷ giá gây áp lực toàn diện lên chiến lược gọi vốn quốc tế—từ việc giảm hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư, làm khó hoạch định tài chính dài hạn, siết chặt đàm phán điều kiện vay, đến xói mòn giá trị tài chính và khả năng gọi vốn kế tiếp. Do đó, doanh nghiệp cần tích hợp quản trị rủi ro tỷ giá vào chiến lược huy động vốn để duy trì niềm tin và năng lực cạnh tranh.
3. CHIẾN LƯỢC GIẢM THIỂU RỦI RO TỶ GIÁ KHI GỌI VỐN QUỐC TẾ
Doanh nghiệp mong muốn gọi vốn quốc tế bền vững không thể bỏ qua việc xây dựng chiến lược chủ động để đối phó với biến động tỷ giá.
Việc sử dụng công cụ phái sinh có chọn lọc là bước đầu tiên và thiết yếu. Trong đó, hợp đồng forward rất phổ biến với khả năng khóa giá chuyển đổi trong tương lai, giúp doanh nghiệp dự toán chi phí cụ thể mà không sợ rủi ro tỷ giá đột ngột. Doanh nghiệp cần đánh giá chi phí margin, rủi ro thanh khoản và điều kiện thực hiện hợp đồng từ các đối tác ngân hàng. Hợp đồng currency swap thú vị hơn khi cho phép hoán đổi dòng tiền vay giữa 2 loại ngoại tệ, giảm áp lực nếu doanh nghiệp vay cùng lúc nhiều loại đồng. Đồng thời, option ngoại tệ – quyền mua/ bán tại mức giá áp dụng có tính phí nhưng giúp doanh nghiệp giữ linh hoạt ứng phó nếu tỷ giá biến động vượt dự đoán.
Xây dựng quỹ ngoại tệ dự phòng trong doanh nghiệp là bước thiết thực, đặc biệt khi các tổ chức tài chính khuyến nghị dự trữ đủ ngoại tệ cho 3–6 tháng trả nợ. Quỹ này giúp tránh phải bán ngoại tệ khi thị trường bất lợi hoặc vay nóng với chi phí cao, tạo nền tảng thanh khoản an toàn.
Phân bổ nguồn vay đa dạng theo nhiều loại tiền tệ cũng là cách hiệu quả. Doanh nghiệp có thể vay cả USD, EUR, hoặc JPY, tránh tập trung vào một đồng ngoại tệ duy nhất. Điều này tạo ra sự đa dạng dòng tiền, giúp trung hòa tác động tiêu cực nếu một đồng ngoại tệ biến động mạnh.
Song song đó, xây dựng hệ thống quản trị ngoại hối nội bộ là yếu tố quyết định khả năng dự báo và ứng phó. Hệ thống này bao gồm bộ phận chuyên trách theo dõi tỷ giá, báo cáo biến động từng ngày, kết hợp dữ liệu dự báo từ các tổ chức uy tín. Dựa trên phân tích này, lãnh đạo có thể nhanh chóng kích hoạt các công cụ phái sinh hoặc điều chỉnh quỹ ngoại tệ, giảm thiểu rủi ro.
Ngoài ra, doanh nghiệp nên hợp tác với ngân hàng quốc tế hoặc công ty tư vấn tài chính để thiết kế giải pháp phòng vệ tỷ giá phù hợp. Họ có thể hỗ trợ đánh giá điều kiện thị trường, xây dựng cấu trúc phái sinh phù hợp, tư vấn điều khoản hợp đồng tương lai, forward, swap sao cho vừa hiệu quả về tài chính, vừa linh hoạt theo mục tiêu vốn.
Cuối cùng, đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự tài chính là cam kết dài hạn. Việc trang bị kiến thức về forex, phái sinh ngoại hối giúp doanh nghiệp chủ động trong mọi tình huống, tránh rủi ro từ việc triển khai công cụ tài chính sai lúc – sai cách.
Tóm lại, giảm thiểu rủi ro tỷ giá khi gọi vốn quốc tế đòi hỏi sự kết hợp giữa công cụ phái sinh phù hợp, quỹ dự phòng ngoại tệ, đa dạng hóa đồng vay, hệ thống quản trị nội bộ và hợp tác với đơn vị tư vấn chuyên môn. Khi những yếu tố này được tích hợp chiến lược, doanh nghiệp không chỉ bảo vệ được nguồn vốn mà còn gia tăng niềm tin với nhà đầu tư và nâng cao khả năng gọi vốn tiếp theo.
4. VÍ DỤ THỰC TIỄN & SỐ LIỆU MINH HỌA
Để hiểu rõ hơn tác động của biến động tỷ giá đến hiệu quả gọi vốn quốc tế, cần phân tích các ví dụ điển hình từ thực tế doanh nghiệp đang hoạt động tại Việt Nam. Dưới đây là hai tình huống minh họa cho thấy sự khác biệt rõ ràng giữa doanh nghiệp có chiến lược phòng vệ tỷ giá và doanh nghiệp không có cơ chế quản trị rủi ro ngoại hối hiệu quả.
Trường hợp đầu tiên là một startup công nghệ Việt Nam gọi được 3 triệu USD từ quỹ đầu tư Mỹ vào đầu năm 2023 khi tỷ giá USD/VND là 23.400. Do không có chiến lược hedging tỷ giá, đến giữa năm 2024, khi tỷ giá tăng lên 25.100, startup này đối mặt với khoản chi trả gốc – lãi quy đổi tương đương tăng thêm hơn 5 tỷ đồng. Khoản biến động này chiếm tới 12% tổng ngân sách vận hành trong năm của công ty, buộc họ phải cắt giảm 30% nhân sự phát triển sản phẩm và hoãn chiến dịch marketing ra khu vực Đông Nam Á. Việc không lường trước và phòng thủ rủi ro khiến dòng tiền căng thẳng, kế hoạch tăng trưởng chậm lại.
Ngược lại, một doanh nghiệp sản xuất quy mô vừa tại Bình Dương gọi vốn 8 triệu EUR vào cuối năm 2022 với hợp đồng forward cố định tỷ giá tại mức 24.800 VND/EUR. Trong suốt năm 2023 và nửa đầu 2024, khi tỷ giá thực tế dao động từ 25.000 đến 26.200, doanh nghiệp vẫn giữ được chi phí tài chính ổn định nhờ hợp đồng bảo hiểm tỷ giá đã ký. Nhờ vậy, họ duy trì dòng tiền đều đặn, triển khai đúng tiến độ xây dựng nhà máy mới và đạt được cam kết giải ngân với nhà đầu tư đúng lịch trình. Điều đáng chú ý là chỉ riêng việc cố định tỷ giá đã giúp doanh nghiệp tiết kiệm gần 10 tỷ đồng so với phương án không hedging.
Qua hai ví dụ trên, có thể thấy biến động tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sử dụng vốn, năng lực triển khai dự án, khả năng mở rộng quy mô và giữ chân nhà đầu tư quốc tế. Doanh nghiệp nào chủ động trong quản trị rủi ro ngoại hối sẽ duy trì được tính liên tục và hiệu quả trong các hoạt động chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu còn nhiều bất định.
Từ đó có thể kết luận rằng, việc chuẩn bị công cụ bảo vệ tỷ giá không phải là chi phí, mà chính là đầu tư vào sự ổn định, niềm tin và khả năng phát triển dài hạn trong hành trình gọi vốn quốc tế.
5. TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ – DÀI HẠN VÀ HIỆU QUẢ
Trong môi trường kinh doanh có tính toàn cầu và rủi ro tỷ giá ngày càng khó lường, việc tăng cường năng lực quản trị tài chính – đặc biệt là quản trị rủi ro ngoại hối – không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn cho các doanh nghiệp muốn gọi vốn quốc tế. Để làm được điều này, doanh nghiệp cần thực hiện đồng bộ các giải pháp theo hướng dài hạn và bền vững, từ thể chế nội bộ đến năng lực con người và công nghệ hỗ trợ.
Trước hết, minh bạch thông tin tài chính và tiền tệ là nền tảng cốt lõi. Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống báo cáo dòng tiền ngoại tệ, dòng tiền trả nợ, bảng cân đối tỷ giá tương lai theo các kịch bản biến động. Các chỉ tiêu tài chính như WACC, NPV, ROE nên được tính toán dựa trên mức biến động tỷ giá thực tế thay vì ước tính cứng. Khi có sự chuẩn hóa dữ liệu, lãnh đạo mới có thể chủ động ra quyết định, đồng thời tạo niềm tin với nhà đầu tư rằng doanh nghiệp kiểm soát được rủi ro ngoại sinh.
Tiếp theo là đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ tài chính – chiến lược. Rất nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay chưa có chuyên viên chuyên trách về ngoại hối hoặc chưa hiểu đúng cách sử dụng công cụ phái sinh. Do đó, đầu tư vào khóa học về thị trường ngoại tệ, công cụ hedging, chiến lược quản trị rủi ro là khoản đầu tư tạo ra hiệu quả kép – vừa giảm rủi ro sai lầm, vừa nâng cao khả năng tương tác, đàm phán với tổ chức tài chính quốc tế.
Về mặt vận hành, cần thiết lập cơ chế kiểm soát nội bộ với báo cáo định kỳ rủi ro tỷ giá và kế hoạch đối phó linh hoạt. Việc này giúp phát hiện sớm xu hướng xấu và đưa ra phản ứng kịp thời, thay vì chờ đến khi tỷ giá biến động đủ lớn mới xử lý. Đội ngũ kiểm toán nội bộ và quản trị rủi ro cần được trao quyền giám sát độc lập các hợp đồng vay vốn và công cụ tài chính liên quan đến tỷ giá.
Cuối cùng, một trong những bước tiến lớn là tích hợp quản trị rủi ro tỷ giá vào chiến lược vốn tổng thể của doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp rà soát lại toàn bộ cấu trúc vốn, phân bổ theo hướng ưu tiên đồng nội tệ hoặc đồng có mức ổn định cao, đồng thời quy định ngưỡng cảnh báo tỷ giá để điều chỉnh kịp thời danh mục huy động.
Tăng cường quản trị rủi ro tỷ giá không chỉ giúp doanh nghiệp vững vàng trước sóng gió thị trường tiền tệ, mà còn nâng cao uy tín và sự tin cậy khi tiếp cận nhà đầu tư quốc tế – điều kiện quan trọng trong hành trình gọi vốn bền vững và đột phá.
7. KẾT LUẬN
Biến động tỷ giá không chỉ là một yếu tố rủi ro mang tính kỹ thuật, mà là “biến số chiến lược” có thể phá vỡ toàn bộ kế hoạch gọi vốn quốc tế nếu doanh nghiệp không nhận diện đúng và chuẩn bị đủ. Mong muốn lớn nhất của các chủ doanh nghiệp hiện nay là tiếp cận được nguồn vốn ngoại để mở rộng quy mô, nâng cao năng lực cạnh tranh và vươn ra thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, chính khát vọng ấy lại đang bị thử thách nghiêm trọng bởi sự bất định ngày càng cao của thị trường tài chính thế giới – đặc biệt là tỷ giá.
Nhưng không phải không có lối thoát. Doanh nghiệp có thể chuyển thế bị động thành chủ động nếu đầu tư đúng vào hệ thống quản trị rủi ro, chủ động phòng vệ tỷ giá bằng các công cụ tài chính hiện đại, nâng cao năng lực đội ngũ và minh bạch trong báo cáo tài chính. Quan trọng hơn, tư duy gọi vốn cần chuyển từ “chỉ cần có tiền” sang “gọi được vốn đúng, bền vững và an toàn với chiến lược dài hạn rõ ràng”.
HALO BIZ đề xuất giải pháp toàn diện: Từ tư vấn xây dựng chiến lược gọi vốn quốc tế, thiết lập hệ thống quản trị rủi ro tỷ giá, hỗ trợ đàm phán điều khoản vốn thông minh đến đào tạo nhân sự tài chính có năng lực phân tích sâu. Đừng để tỷ giá trở thành vật cản trên con đường phát triển của doanh nghiệp bạn. Hãy để HALO BIZ đồng hành, tạo đà cho bạn vững bước trên hành trình gọi vốn toàn cầu – hiệu quả và an toàn.
Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO.
Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.
Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!
[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]
