Gọi vốn thành công nhưng lại mất kiểm soát công ty - Startup trượt dốc vì chính đồng tiền vừa nhận

Gọi vốn thành công từng là đích đến mơ ước của mọi startup. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp trẻ rơi vào trạng thái hỗn loạn ngay sau khi nhận được tiền đầu tư. Họ “đốt tiền” nhanh chóng, mất phương hướng trong vận hành và đáng lo ngại hơn là mất quyền kiểm soát chính công ty do mình sáng lập. Vậy vì sao có vốn rồi mà startup lại “đuối”? Và làm sao để tránh “vỡ trận” sau gọi vốn?

1. Vừa có tiền đã trượt tay: Kịch bản quen thuộc của startup non hệ thống

Ngay sau khi gọi vốn thành công, không ít startup rơi vào trạng thái hưng phấn quá mức. Với dòng tiền mới trong tay, họ mạnh tay mở rộng: Thuê văn phòng đắt đỏ, tuyển nhân sự ồ ạt, triển khai chiến dịch marketing quy mô lớn, hợp tác với influencer, đầu tư vào công nghệ hiện đại… Tất cả diễn ra cùng lúc, như thể “tiền giải quyết được mọi vấn đề”.

Nhưng thực tế lại phũ phàng, hệ thống tổ chức chưa sẵn sàng để hấp thụ dòng vốn mới. Chưa có cấu trúc quản trị bài bản, chưa có đội ngũ đủ năng lực điều phối dự án, chưa có cơ chế kiểm soát hiệu suất khiến nguồn lực nhanh chóng bị dàn trải, hiệu quả đầu tư thấp và startup rơi vào trạng thái “quá tải nội bộ”.

Gọi vốn không chỉ là có thêm tiền, mà là một phép thử xem startup đã sẵn sàng scale chưa. Nếu không xây hệ thống trước khi tăng tốc, việc nhận vốn chỉ khiến những điểm yếu trong tổ chức bộc lộ nhanh và rõ ràng hơn bao giờ hết.

Câu chuyện của một startup logistics tại TP.HCM là ví dụ điển hình. Sau khi gọi thành công 2 triệu USD vòng Pre-Series A, họ mở rộng lên 4 chi nhánh chỉ trong 6 tháng, tăng nhân sự từ 25 lên 80 người. Kết quả: Chi phí vận hành tăng gấp 3, dịch vụ chậm trễ, đội ngũ sales, CSKH không phối hợp ăn ý, khách hàng phàn nàn tăng mạnh và cuối cùng, vòng gọi vốn tiếp theo không thể thực hiện vì mất niềm tin từ nhà đầu tư hiện tại.

2. Founder mất quyền kiểm soát: Không phải vì người khác giành, mà vì không biết điều phối

Sau khi gọi vốn, nhiều startup tăng trưởng nhanh về quy mô, kéo theo khối lượng công việc và độ phức tạp trong vận hành cũng tăng theo cấp số nhân. Tuy nhiên, không ít nhà sáng lập vẫn giữ lối làm việc kiểu “tự tay làm hết” từ phê duyệt hợp đồng, ra quyết định tài chính đến chỉ đạo chiến dịch marketing. Họ quen với việc kiểm soát mọi thứ… cho đến khi mọi thứ không còn nằm trong tầm kiểm soát.

Cốt lõi của vấn đề không phải vì người khác giành quyền, mà là vì founder không kịp xây dựng đội ngũ lãnh đạo trung gian (middle management) để san sẻ trách nhiệm và đưa tổ chức vận hành theo hệ thống.

Một startup công nghệ từng chia sẻ: “Mình từng tự tay phê duyệt từng hợp đồng nhỏ. Nhưng sau khi gọi vốn xong, lượng công việc tăng gấp 10 mà vẫn giữ cách làm cũ. Cuối cùng là vỡ trận.” Founder này sau đó phải nhờ cố vấn tái cấu trúc toàn bộ tổ chức và tạm nghỉ điều hành một thời gian để ổn định lại công ty.

Gọi vốn là bước ngoặt, nhưng nếu không biết “lột xác” cả về tư duy lãnh đạo lẫn mô hình vận hành, chính founder sẽ là điểm nghẽn lớn nhất trong hành trình tăng trưởng.

3. Tuyển người ồ ạt nhưng không đào tạo: Càng đông càng… rối

Một sai lầm nghiêm trọng là tuyển dụng nhanh nhưng không chuẩn hóa văn hóa và quy trình nội bộ. Các nhân viên mới không hiểu triết lý vận hành, không có SOP để làm việc đồng bộ, dẫn đến mỗi người một kiểu hiệu suất giảm, xung đột tăng.

Một công ty thương mại điện tử Việt từng tuyển thêm 60 người chỉ trong 2 tháng sau khi nhận vốn. Không có onboarding bài bản, không xác định rõ vai trò, trách nhiệm, KPIs cho từng vị trí. Kết quả: 15 người nghỉ việc sau quý đầu tiên, hiệu suất bán hàng giảm 40%.

4. Thiếu quy trình quản trị: Startup “lớn hình, bé não”

Một trong những sai lầm phổ biến sau khi gọi vốn thành công là startup phát triển nhanh về quy mô nhưng lại không đầu tư vào hệ thống quản trị. Không có quy trình vận hành chuẩn (SOP), không thiết lập KPI rõ ràng, không sử dụng dashboard để theo dõi hiệu suất startup như một chiếc xe đang lao nhanh mà không có vô lăng.

Hệ quả là:

• Các phòng ban phối hợp rối loạn, thông tin đứt gãy
• Không đo lường được hiệu quả của các chiến dịch hay nhân sự
• Nhà đầu tư không có số liệu minh bạch để theo dõi hiệu quả sử dụng vốn

Nhiều nhà sáng lập vẫn nghĩ “mọi thứ trong tầm kiểm soát” cho đến khi nhận báo cáo burn rate vượt mức cho phép, phát hiện hàng chục triệu đồng đã chi cho những hoạt động không rõ mục tiêu hay không mang lại giá trị thực.

Trong hành trình gọi vốn và hậu gọi vốn, hệ thống quản trị không còn là “cái nên có”, mà là “cái bắt buộc phải có” nếu startup muốn tồn tại và tăng trưởng bền vững.

5. Mất kiểm soát tài chính: Burn rate tăng, hiệu suất giảm

Sau khi gọi vốn thành công, nhiều startup rơi vào trạng thái “rủng rỉnh tiền mặt” và bắt đầu chi tiêu thiếu kiểm soát. Không ít founder mặc định rằng có tiền nghĩa là có quyền chi mà không kèm theo cơ chế giám sát tài chính phù hợp. Không có kế toán trưởng, không phần mềm quản lý chi tiêu, không lập ngân sách theo quý tất cả dẫn đến việc burn rate (tốc độ đốt tiền) tăng nhanh trong khi hiệu suất sử dụng vốn lại giảm mạnh.

Một sai lầm điển hình là chi đậm cho các chiến dịch marketing “đốt tiền” mà không đo lường được ROI (lợi tức đầu tư). Thậm chí, nhiều startup còn đổ tiền vào các hoạt động xây dựng thương hiệu dài hạn trong khi dòng tiền đang âm và chưa có kế hoạch cân đối thu chi cụ thể.

Các nhà đầu tư thường mất niềm tin khi thấy startup dùng vốn thiếu kỷ luật. Gọi vốn không chỉ là nhận tiền, mà là cam kết sử dụng tiền một cách thông minh, có chiến lược. Thiếu một hệ thống kiểm soát tài chính sau khi gọi vốn chính là con đường ngắn nhất dẫn tới thất bại.

6. Xung đột cổ đông, nhà đầu tư: Khi điều khoản không rõ ràng trở thành bẫy ngược

Một số founder vì thiếu kinh nghiệm đã ký các điều khoản đầu tư có thể giảm quyền biểu quyết hoặc chia sẻ quyền điều hành mà không lường trước rủi ro.

Trong vài trường hợp, nhà đầu tư có thể can thiệp sâu vào chiến lược, thậm chí đề xuất thay CEO nếu kết quả không như kỳ vọng. Đây là tình huống mà không ít startup gặp phải nếu không có đội ngũ pháp lý hoặc cố vấn thương lượng hợp đồng từ đầu.

7. Làm gì để giữ vững kiểm soát sau gọi vốn?

Tái cấu trúc tổ chức

• Rà soát lại sơ đồ tổ chức
• Phân vai rõ: ai làm gì, báo cáo cho ai
• Thiết lập KPIs, OKRs cụ thể theo từng phòng ban

Đào tạo đội ngũ quản lý trung cấp

• Không chỉ đào tạo chuyên môn mà còn huấn luyện tư duy quản trị
• Áp dụng mô hình “lead from middle”: Các trưởng nhóm chịu trách nhiệm kiểm soát tiến độ – chất lượng

Áp dụng công cụ kiểm soát dòng tiền, hiệu suất

• Sử dụng phần mềm: Finbox, QuickBooks, Base.vn, Notion
• Có báo cáo ngân sách, tài chính hàng tháng
• Thiết lập cảnh báo khi chi tiêu vượt mức

Xây dựng thỏa thuận minh bạch với nhà đầu tư

• Nêu rõ quyền hạn của từng bên trong SHA
• Quy định rõ điều kiện “exit”, tình huống tái cơ cấu, thay CEO
• Có luật sư hoặc cố vấn chiến lược review trước khi ký

Tiền không giải quyết mọi vấn đề ngược lại, nếu không có năng lực quản trị, gọi vốn thành công có thể là điểm bắt đầu cho hàng loạt khủng hoảng. Founder thông minh là người hiểu rằng, để đi đường dài, cần xây dựng hệ thống đủ mạnh, đội ngũ đủ vững, và tư duy đủ sâu. Gọi vốn chỉ là bước đầu còn sống sót sau đó mới là bài toán thực sự.

Bạn có đang gặp những vấn đề sau khi gọi vốn?

• Gọi được vốn rồi nhưng bối rối không biết dùng tiền thế nào cho hiệu quả?
• Tổ chức bắt đầu “vỡ trận” vì tăng trưởng quá nhanh?
• Nhà đầu tư gây áp lực mà bạn chưa có chiến lược đối phó?
• Không có cố vấn tin cậy để giúp giữ vững quyền kiểm soát công ty?

Bạn không đơn độc!

HALOBIZ – đơn vị đồng hành cùng hàng trăm startup Việt, đã xây dựng chương trình “Gọi Vốn Thần Tốc”, một khóa học chiến lược và thực chiến giúp founder:

• Biết cách chuẩn bị để gọi vốn đúng thời điểm, đúng người

• Hiểu rõ cơ chế phân bổ vốn và kiểm soát vận hành sau đầu tư

• Xây dựng bộ công cụ giám sát nội bộ và tài chính giúp giữ quyền chủ động

Thương lượng thông minh để không bị “mất ghế” sau deal

Liên hệ Halo Biz để được tư vấn chiến lược gọi vốn & quản trị startup