Nhiều startup nhìn bên ngoài tưởng chừng đã “thắng lớn” khi gọi vốn thành công. Nhưng sự thật thì khác xa: Lỗ nặng dù có vốn vẫn đau, vì vốn chỉ là công cụ, không phải giải pháp. Bài viết này vạch trần những sự thật đắng lòng, đưa ra ví dụ cụ thể, số liệu quốc tế và những bài học Việt Nam để giúp bạn, nhà sáng lập hay lãnh đạo cốt cán hiểu rõ hơn câu chuyện phía sau con số “gọi vốn thành công”.
1. Lỗ là chuyện “bình thường” trong đầu tư kinh doanh
Khởi nghiệp hoặc mở rộng quy mô doanh nghiệp, nhiều nhà sáng lập đã đối mặt với thực tế: Lỗ là một phần tất yếu trong đầu tư kinh doanh. Không chỉ là biểu hiện của sự thiếu hiệu biết hay quản trị yếu kém, mà đôi khi, đó còn là chiến lược của những doanh nghiệp nhỏ đến tập đoàn lớn.
Hơn 29% startup thất bại vì hết vốn trước khi kiếm được lợi nhuận. Tuy nhiên, nhiều công ty như Uber, Airbnb hay Grab đã duy trì lỗ trong nhiều năm trước khi đạt được sự bội thu đáng kể. Đây là chiến lược “trao đổi lợi nhuận để đổi lấy quy mô”.
Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp trong giai đoạn đầu cũng chấp nhận lỗ để mở rộng thị trường, xây dựng hệ sinh thái, như Tiki hay Be Group. Vấn đề đặt ra không phải là doanh nghiệp có lỗ hay không, mà lỗ vì lý do gì, có nằm trong kế hoạch chiến lược không.
Vì sao các nhà đầu tư vẫn đổ tiền vào doanh nghiệp đang lỗ? Lý do nằm ở triển vọng: Nhà đầu tư nhìn vào tốc độ tăng trưởng người dùng, doanh thu, quy mô thị trường. Họ cũng đánh giá cao tự minh bạch về tài chính, sự đồng bộ trong chiến lược dài hạn và đội ngũ sáng lập quyết tâm.
Doanh nghiệp muốn gọi vốn hiệu quả nhất cần biết rõ ngắt chi phí ở đâu, dự đoán điểm hoà và phác thảo rõ lộ trình sử dụng nguồn vốn như thế nào. Bên cạnh đó, việc liên tục cập nhật và tính toán lại mô hình chi phí giúp doanh nghiệp hóa giải sự lo ngại của nhà đầu tư.
Lỗ không đáng sợ, nhưng không được lạc quan táo bạo. Khi đã hiểu rõ mục độ lỗ và tác động đến lộ trình tăng trưởng, nhà sáng lập sẽ dễ dàng xây dựng được chiến lược gọi vốn phù hợp, thu hút nhà đầu tư với tầm nhìn xa hơn lợi nhuận ngắn hạn.
2. Áp lực “đốt tiền” sau gọi vốn
Sau khi gọi vốn thành công, nhiều doanh nghiệp rơi vào vòng xoáy “đốt tiền” để chạy theo mục tiêu tăng trưởng. Áp lực đến từ việc phải chứng minh hiệu quả sử dụng vốn, đạt được KPIs do nhà đầu tư đề ra, và liên tục mở rộng thị phần. Đây là thời điểm nhạy cảm, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược phân bổ nguồn lực hợp lý, giám sát tài chính chặt chẽ và điều chỉnh mô hình vận hành theo từng giai đoạn.
Một ví dụ điển hình là trường hợp của WeWork, từng được định giá gần 47 tỷ USD nhưng sau khi gọi vốn ồ ạt và chi tiêu quá mức kiểm soát, công ty này đã lao đao và buộc phải tái cấu trúc toàn diện. Điều này cho thấy gọi vốn chỉ là bước đầu, còn việc quản lý hiệu quả nguồn vốn mới là yếu tố quyết định sự sống còn.
Vì vậy, bên cạnh việc gọi vốn, doanh nghiệp cần chuẩn bị sẵn một kế hoạch “sau gọi vốn” với các chỉ số đo lường cụ thể, quy trình kiểm soát chi phí minh bạch và kịch bản ứng phó rủi ro.
3. Các yếu tố dẫn đến thất bại sau gọi vốn
Sau khi gọi vốn thành công, không ít doanh nghiệp rơi vào tình trạng sụp đổ vì các yếu tố nội tại và ngoại cảnh chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng. Một trong những nguyên nhân phổ biến là năng lực quản trị yếu. Dù có gọi vốn hiệu quả đến đâu, nếu đội ngũ sáng lập không đủ năng lực điều hành và quản lý khi mở rộng quy mô, doanh nghiệp dễ rơi vào trạng thái hỗn loạn nội bộ, chi tiêu không kiểm soát, mâu thuẫn giữa các thành viên sáng lập hoặc giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Ví dụ điển hình là Telio – một startup từng gọi vốn hàng triệu đô nhưng nhanh chóng thất bại vì thiếu năng lực quản trị và chiến lược số hóa bài bản.
Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp sau gọi vốn lao vào chiến lược “mở rộng nóng” với tốc độ tuyển dụng, đầu tư, tiêu tiền quá nhanh, trong khi chưa xây dựng được nền tảng tài chính và vận hành đủ vững chắc. Việc này khiến nguồn vốn sớm cạn kiệt, mô hình kinh doanh thiếu bền vững không thể tạo ra dòng tiền tích cực. Các yếu tố khách quan như cú sốc thị trường hay khủng hoảng cũng là nguyên nhân làm nhiều doanh nghiệp “chết yểu”. Trong đại dịch, hàng loạt mô hình kinh doanh offline như F&B, giải trí truyền thống không kịp thích ứng đã nhanh chóng bị đào thải.
Một trong những rủi ro thầm lặng nhưng nghiêm trọng là mất trọng tâm sứ mệnh. Khi doanh nghiệp “say tiền”, họ dễ bị cuốn vào việc chạy theo các chỉ số tăng trưởng như số lượng người dùng hay doanh thu, thậm chí mở rộng sang những lĩnh vực không thuộc năng lực cốt lõi. Điều này khiến sứ mệnh ban đầu vốn là kim chỉ nam định hướng hoạt động bị lu mờ.
Hệ quả là sự khủng hoảng niềm tin nội bộ, nhân sự chủ chốt rời bỏ, khách hàng đánh mất sự trung thành và thương hiệu dần mất phương hướng. Điển hình là trường hợp của WeWork, từ một công ty chuyên tạo không gian làm việc linh hoạt, họ đã lệch hướng khi mở rộng sang bất động sản, công nghệ giáo dục và nhiều lĩnh vực khác, khiến giá trị thương hiệu sụt giảm nghiêm trọng.
Để tránh rơi vào tình trạng này, doanh nghiệp cần định hình rõ sứ mệnh, văn bản hóa và dùng nó làm tiêu chí chiến lược, chọn nhà đầu tư phù hợp về giá trị thay vì chỉ xét yếu tố tài chính, đồng thời xây dựng hệ thống truyền thông nội bộ hiệu quả để duy trì sự nhất quán.
Quá trình gọi vốn không chỉ là việc huy động vốn mà còn là cơ hội mở rộng tầm nhìn với những người đồng hành phù hợp. Do đó, doanh nghiệp cần giữ vững cốt lõi và cam kết với sứ mệnh để phát triển bền vững.
Cuối cùng, sai sót trong mô hình kinh doanh và tài chính cũng là điểm yếu chí tử. Không ít startup xây dựng mô hình không có khả năng nhân rộng hoặc chưa hiểu rõ nhu cầu thị trường, dẫn đến sản phẩm không được đón nhận. Thêm vào đó, việc thiếu minh bạch tài chính, định giá sai lệch khiến các vòng gọi vốn sau trở nên khó khăn, nhà đầu tư ngần ngại tiếp tục rót vốn.
Để tránh những thất bại sau gọi vốn, doanh nghiệp cần củng cố năng lực quản trị, xây dựng lộ trình phát triển rõ ràng và kiểm soát dòng tiền hiệu quả. Việc giữ vững sứ mệnh, tập trung vào giá trị cốt lõi và không chạy theo tăng trưởng ảo là yếu tố sống còn.
Doanh nghiệp cũng cần thường xuyên đánh giá lại mô hình kinh doanh, phân tích thị trường và chuẩn hóa quy trình vận hành. Nếu bạn là một doanh nghiệp đang khởi nghiệp hoặc đang bước vào giai đoạn mở rộng sau khi gọi vốn thành công, HALOBIZ sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc tư vấn chiến lược, xây dựng năng lực quản trị và tối ưu sử dụng nguồn vốn để phát triển bền vững và dài hạn.
4. Rút ra bài học cho startup và nhà đầu tư
Hiểu rõ giá trị cốt lõi trước khi gọi vốn
Nhiều startup khi tiếp cận nhà đầu tư quá sớm, chưa xác định rõ giá trị cốt lõi hoặc chưa chứng minh được mô hình kinh doanh có khả năng nhân rộng. Điều này khiến việc gọi vốn dễ thất bại hoặc định giá thấp.
Một ví dụ điển hình là trường hợp của công ty Juicero tại Mỹ, dù gọi được hơn 120 triệu USD nhưng mô hình sản phẩm không mang lại giá trị thật, dẫn đến phá sản chỉ sau vài năm hoạt động
Nhà đầu tư cần đánh giá tính bền vững, không chỉ nhìn vào tốc độ tăng trưởng
Startup có thể tăng trưởng nóng nhưng thiếu nền tảng vững chắc sẽ rất dễ đổ vỡ. Nhà đầu tư cần nhìn vào khả năng tạo dòng tiền, chất lượng đội ngũ sáng lập và sự phù hợp với thị trường mục tiêu. “Đầu tư vào đội ngũ sáng lập tốt còn quan trọng hơn cả sản phẩm”.
Chọn nhà đầu tư phù hợp hơn là chỉ nhìn vào số tiền
Startup thường nghĩ rằng gọi được càng nhiều vốn càng tốt, nhưng việc chọn sai nhà đầu tư có thể gây xung đột chiến lược, áp lực tăng trưởng ngắn hạn và mất quyền kiểm soát. Một startup công nghệ tại Đông Nam Á từng chia sẻ việc hợp tác với quỹ đầu tư có mục tiêu IPO nhanh khiến doanh nghiệp rơi vào khủng hoảng nhân sự và mất định hướng ban đầu.
Quản trị tài chính và dòng tiền sau gọi vốn là yếu tố sống còn
Không ít startup sau khi gọi vốn thành công lại sử dụng vốn không hiệu quả, dẫn đến đốt tiền nhanh, không đạt được các chỉ số cam kết. Startup cần thiết lập cơ chế kiểm soát dòng tiền, dự báo tài chính rõ ràng, minh bạch với nhà đầu tư.
Gọi vốn là một hành trình chiến lược, không phải hoạt động ngắn hạn
Quá trình gọi vốn cần được chuẩn bị kỹ lưỡng từ hồ sơ pháp lý, chiến lược phát triển đến định giá phù hợp. Việc xây dựng mối quan hệ lâu dài với nhà đầu tư cũng cần được xem là ưu tiên, thay vì chỉ tìm nguồn tiền ngắn hạn.
Việc gọi vốn thành công không đơn thuần chỉ là nhận được tiền, mà là bước ngoặt chiến lược trong hành trình phát triển của startup. Cả nhà sáng lập lẫn nhà đầu tư cần xem đây là quan hệ hợp tác bền vững, cùng chia sẻ mục tiêu và giá trị dài hạn.
Gọi vốn không phải là đích đến đó chỉ là điểm bắt đầu của một hành trình cam go hơn
Việc gọi vốn thành công không đồng nghĩa với thành công trong kinh doanh. Đằng sau mỗi vòng gọi vốn được truyền thông tung hô là hàng loạt áp lực về tăng trưởng, hiệu suất, kiểm soát chi phí và kỳ vọng từ nhà đầu tư.
Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các startup, rơi vào “bẫy tăng trưởng” chi quá đà để đạt được tốc độ mở rộng mong muốn, nhưng lại không kiểm soát được hiệu quả tài chính, dẫn đến tình trạng lỗ kéo dài dù tiền vẫn còn trong tài khoản.
Thực tế cho thấy, một số doanh nghiệp Việt gọi vốn thành công hàng triệu USD nhưng vẫn liên tục báo lỗ qua các năm, gây hoài nghi trong lòng nhà đầu tư và ảnh hưởng tới khả năng huy động vốn trong tương lai. Vấn đề nằm ở chỗ: thiếu chiến lược sử dụng vốn hợp lý, không kiểm soát dòng tiền và lãng phí nguồn lực vào những hoạt động không sinh lời.
Gọi vốn là nghệ thuật, nhưng quản trị sau gọi vốn là cả một khoa học. Doanh nghiệp cần xây dựng năng lực tài chính bền vững, chiến lược minh bạch và bộ máy vận hành linh hoạt để vừa tăng trưởng, vừa đảm bảo hiệu quả. Hãy nhớ: Vốn không phải thuốc tiên nếu dùng sai, nó có thể là con dao hai lưỡi khiến doanh nghiệp gục ngã trong chính cuộc chơi mình khởi xướng.
| Nếu bạn đang muốn rút ngắn thời gian chuẩn bị, tăng xác suất chốt deal với nhà đầu tư và sở hữu lộ trình từng bước rõ ràng, hãy tìm hiểu Gọi Vốn Thần Tốc từ HALOBIZ – nơi bạn sẽ được hướng dẫn cách chuẩn hóa quy trình, dựng hồ sơ tài chính và luyện pitching trực tiếp với cố vấn giàu kinh nghiệm. Để lại thông tin để chúng tôi tư vấn cho bạn. |
