Khi tiền nhiều hơn năng lực quản trị: Bài toán đích thực sau thành công gọi vốn

Không ít startup sau khi gọi vốn thành công đã nhanh chóng rơi vào tình trạng “tiền về dồn dập nhưng kết quả loay hoay”, thậm chí rút lui trong lặng lẽ chỉ sau vài năm. Vấn đề không nằm ở thị trường, cũng không phải vì thiếu ý tưởng – mà đến từ nội tại doanh nghiệp: Hệ thống quản trị lỏng lẻo, năng lực lãnh đạo chưa theo kịp quy mô mới, và đặc biệt là thiếu một kịch bản dòng tiền rõ ràng.

 Khi không kiểm soát được dòng tiền, vốn rót đến đâu trôi đến đó, mọi nỗ lực huy động vốn chẳng khác gì “đổ nước vào cát”, đốt cháy nguồn lực mà không tạo được giá trị bền vững. Đây là nỗi đau âm ỉ nhưng mang tính hệ thống – điều mà nhiều nhà sáng lập chưa từng lường trước ở thời điểm họ vui mừng công bố vòng gọi vốn thành công.

Bài viết này HALOBIZ sẽ phân tích sâu các nguyên nhân khiến doanh nghiệp thất bại sau gọi vốn, nhận diện các điểm nghẽn quản trị phổ biến và đề xuất loạt giải pháp thực tiễn để chuyển hóa vốn thành sức mạnh vận hành thật sự. Qua đó, giúp startup không chỉ “gọi vốn thành công”, mà còn vận hành bài bản, tăng trưởng vững vàng và sẵn sàng cho những vòng đầu tư tiếp theo.

1. Thực trạng: Tiền nhiều, quản trị yếu

Thiếu khung quản trị rõ ràng sau gọi vốn
Khi một doanh nghiệp nhận được nguồn vốn lớn, đặc biệt là các startup, một trong những thách thức đầu tiên chính là khoảng trống trong khung quản trị. Dù tiền đã vào tài khoản, nhưng mô hình quản trị – từ hội đồng quản trị đến điều lệ công ty – vẫn dừng lại ở mức sơ khai hoặc chưa đầy đủ.

 Các vai trò trong doanh nghiệp, đặc biệt là quyền hạn và trách nhiệm của từng cá nhân hoặc nhóm quản lý, chưa được xác định rõ ràng khiến mọi quyết định trở nên thiếu nhất quán. Điều này dẫn đến việc không có hệ thống kiểm tra, giám sát hiệu quả trong dài hạn, gây ra những hệ luỵ nghiêm trọng cho dòng tiền và hướng đi chiến lược của công ty.

Xung đột giữa nhà sáng lập và nhà đầu tư
Sự khác biệt giữa tầm nhìn của nhà sáng lập và kỳ vọng về tỷ suất lợi nhuận (ROI) từ các nhà đầu tư thường tạo ra những xung đột ngầm – hoặc đôi khi là trực diện – trong nội bộ. Nhà sáng lập muốn xây dựng giá trị dài hạn, tập trung vào sản phẩm và cộng đồng khách hàng, trong khi nhà đầu tư lại đòi hỏi tốc độ tăng trưởng nhanh và lợi nhuận ngắn hạn. 

Điều này dễ đẩy doanh nghiệp vào trạng thái “hy sinh chiến lược dài hạn để đạt số ngắn hạn”, làm lu mờ giá trị cốt lõi. Không ít trường hợp, các tranh chấp quyền lực, cổ phần và hướng phát triển chiến lược đã dẫn đến chia rẽ trong đội ngũ quản trị và mất niềm tin từ phía thị trường.

Chi tiêu vượt kiểm soát – đốt vốn nhanh, liệu có hiệu quả?
Sau gọi vốn, dòng tiền đổ vào khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào trạng thái “dễ tiêu – khó kiểm”. Không có hệ thống quản lý dòng tiền bài bản, các khoản chi tiêu thường được quyết định cảm tính hoặc mang tính đối phó. 

Từ thuê văn phòng cao cấp, tăng lương ồ ạt cho đến các chiến dịch marketing không đo lường được hiệu quả, doanh nghiệp nhanh chóng “đốt tiền” mà không mang lại tỷ lệ chuyển đổi rõ ràng. Kết quả là chi phí bỏ ra vượt quá doanh thu, doanh nghiệp rơi vào vòng xoáy mất cân bằng tài chính và phải tiếp tục gọi vốn để tồn tại, thay vì để tăng trưởng.

Khủng hoảng văn hóa và năng lực quản trị
Vấn đề văn hóa doanh nghiệp thường bị xem nhẹ trong giai đoạn tăng trưởng nhanh sau khi gọi vốn. Sự xuất hiện của các nhà đầu tư nước ngoài, nhân sự cấp cao mới và kỳ vọng thay đổi liên tục dễ làm lệch bản sắc văn hóa ban đầu mà doanh nghiệp dày công xây dựng. 

Đồng thời, do đội ngũ chưa từng vận hành một tổ chức lớn hoặc không có kinh nghiệm quản trị khi quy mô công ty tăng lên đột ngột, các quy trình, KPI và hệ thống vận hành không được cập nhật tương ứng. Hệ quả là đội ngũ rơi vào trạng thái rối loạn, thiếu định hướng và không đồng bộ trong hành động, ảnh hưởng lớn đến hiệu suất và niềm tin của nhân viên.

2. Các điểm nghẽn quan trọng sau gọi vốn

Một trong những nghịch lý phổ biến mà nhiều startup Việt Nam gặp phải chính là: gọi vốn thành công chưa chắc đã đồng nghĩa với thành công dài hạn. Khi dòng tiền đổ vào, các điểm yếu trong nội tại doanh nghiệp nhanh chóng bị phóng đại, đặc biệt là ở khía cạnh quản trị.

2.1 Tổ chức và cấu trúc quản trị yếu kém

Sau khi gọi vốn, đội ngũ thường mở rộng nhanh chóng, nhưng thiếu một cấu trúc tổ chức rõ ràng. Vai trò và trách nhiệm giữa các bộ phận, giữa sáng lập viên và quản lý trung gian bị chồng lấn, dễ dẫn đến xung đột hoặc trì trệ. Việc thiếu các hệ thống đánh giá hiệu quả như OKR hoặc KPI khiến lãnh đạo không thể kiểm soát được hiệu suất cũng như không có cơ sở khách quan để điều chỉnh chiến lược. Nhiều startup rơi vào tình trạng “đội ngũ đông nhưng hiệu quả rỗng”.

2.2 Khả năng lãnh đạo bị thử thách

Nhà sáng lập trong giai đoạn đầu thường giữ vai trò “đầu tàu”, quyết mọi việc. Nhưng sau khi gọi vốn, khi quy mô công ty lớn hơn, họ cần học cách ủy quyền, trao quyền và dẫn dắt đội ngũ theo định hướng dài hạn – điều mà không phải ai cũng được chuẩn bị. 

Ngoài ra, việc bổ sung các vị trí chuyên môn cao như CTO hay CFO cũng là thách thức, bởi sai lệch trong lựa chọn hoặc năng lực yếu kém có thể dẫn đến quyết định sai lệch về công nghệ hoặc tài chính, ảnh hưởng đến toàn bộ chiến lược doanh nghiệp.

2.3 Văn hóa và quy trình bị lỏng lẻo

Tốc độ tăng trưởng nhanh thường khiến văn hóa nội bộ bị bỏ ngỏ. Khi chưa định hình được giá trị cốt lõi và chuẩn mực hành vi, xung đột giữa các nhóm người mới – cũ, giữa chuyên môn – kinh doanh dễ xảy ra. Song song, quy trình tuyển dụng, đào tạo và vận hành không theo kịp quy mô mở rộng, dẫn tới rối loạn và mất kiểm soát về nhân sự.

2.4 Báo cáo và truy xuất dữ liệu thiếu minh bạch

Nhà đầu tư cần một hệ thống minh bạch để theo dõi tiến độ, dòng tiền và hiệu quả sử dụng vốn. Khi doanh nghiệp không có quy trình báo cáo chuyên nghiệp, dữ liệu không đầy đủ hoặc sai lệch, sự tin tưởng sẽ bị sụt giảm nghiêm trọng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội gọi vốn tiếp theo và cả định giá doanh nghiệp trong tương lai.

Tóm lại, gọi vốn thành công chỉ là bước đầu. Nếu không khắc phục kịp thời các điểm nghẽn quản trị, dòng tiền đổ vào có thể nhanh chóng trở thành “con dao hai lưỡi”.

3. Giải pháp căn bản và thực tiễn

Để tránh rơi vào vòng xoáy khủng hoảng sau gọi vốn, các startup cần áp dụng những giải pháp nền tảng nhưng thực tiễn, nhằm nâng cao năng lực quản trị và vận hành hiệu quả. Trọng tâm không chỉ là duy trì tốc độ tăng trưởng, mà còn phải đảm bảo cấu trúc tổ chức, quy trình, văn hóa và tài chính phát triển đồng bộ.

3.1 Nâng cấp bộ máy quản trị

Đầu tiên, doanh nghiệp cần thiết lập văn phòng quản trị (OM) như một trung tâm tích hợp vận hành – nơi kiểm soát chặt chẽ tiến độ dự án, nguồn lực tài chính và hiệu suất nhân sự. Đồng thời, startup nên chủ động tìm kiếm và hợp tác với các chuyên gia bên ngoài, đặc biệt là cố vấn CFO hoặc giám đốc vận hành tạm thời. Những cá nhân có kinh nghiệm sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống chuẩn hóa và xử lý các tình huống phức tạp mà nội bộ chưa đủ năng lực.

3.2 Áp dụng công cụ quản trị chuyên nghiệp

Việc áp dụng các công cụ quản trị hiện đại như OKR/KPI giúp doanh nghiệp đo lường hiệu suất cụ thể cho từng bộ phận. Với nhóm phát triển sản phẩm, phương pháp Agile hoặc Scrum sẽ hỗ trợ linh hoạt trong triển khai. Trong khi đó, các nền tảng ERP hoặc phần mềm SaaS có thể cung cấp bức tranh tổng thể, minh bạch hóa vận hành – điều cần thiết để nhà đầu tư có cơ sở theo dõi và đánh giá hiệu quả sau khi giải ngân vốn.

3.3 Chuẩn hóa hệ thống báo cáo

Không chỉ dừng lại ở báo cáo tài chính cơ bản, doanh nghiệp cần chuẩn hóa hệ thống báo cáo theo hướng so sánh thực tế với kế hoạch, phân tích dòng tiền và chỉ số burn-rate. Việc “onboard” nhà đầu tư bằng các báo cáo định kỳ thể hiện sự minh bạch và chuyên nghiệp – yếu tố then chốt để duy trì niềm tin và mở đường cho các vòng gọi vốn tiếp theo.

3.4 Thúc đẩy văn hóa phát triển tổ chức

Một tổ chức phát triển bền vững không thể thiếu nền tảng văn hóa vững mạnh. Việc đào tạo năng lực lãnh đạo, xây dựng văn hóa phản biện có trách nhiệm, cùng chính sách lương thưởng minh bạch sẽ giúp giữ chân nhân tài và tạo động lực cho đội ngũ. Văn hóa chính là “chất keo” liên kết con người trong giai đoạn tăng tốc sau gọi vốn.

3.5 Kiểm soát tài chính nghiêm túc

Cuối cùng, startup cần xây dựng quy trình phê duyệt chi tiêu chặt chẽ, triển khai kiểm toán nội bộ định kỳ và kiểm soát dòng tiền theo thời gian thực. Đây là tuyến phòng thủ quan trọng trước tình trạng “vung tay quá trán” – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại sau gọi vốn. Kiểm soát tài chính hiệu quả không chỉ giúp sử dụng vốn hợp lý, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho những bước phát triển dài hạn.

4. Ví dụ thực tế đáng học hỏi

Pharmacity là một trong những trường hợp điển hình tại Việt Nam khi xử lý bài toán “năng lực quản trị theo sau dòng tiền” một cách bài bản. Sau khi gọi vốn thành công 32 triệu USD, chuỗi nhà thuốc này không vội vàng mở rộng bằng mọi giá, mà tập trung tái cấu trúc nội bộ, cải thiện hệ thống vận hành và nâng chuẩn quản trị lên tầm mới. 

Cụ thể, Pharmacity đã bổ sung các vị trí quản lý cấp trung, xây dựng phòng quản trị rủi ro, đầu tư vào hệ thống ERP để theo dõi toàn bộ chuỗi cung ứng – từ tồn kho đến doanh thu theo thời gian thực. Nhờ vậy, doanh nghiệp không chỉ kiểm soát tốt tốc độ tăng trưởng mà còn đủ điều kiện tiếp cận thêm các nguồn vốn dài hạn, bao gồm cả từ các quỹ ngoại với tiêu chuẩn báo cáo nghiêm ngặt.

Không phải startup nào cũng có sự chuẩn bị tương tự. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp gọi được số vốn lớn ở vòng đầu, nhưng nhanh chóng rơi vào khủng hoảng khi dòng tiền không được kiểm soát và hệ thống nội bộ không đủ mạnh. 

Điển hình, theo chia sẻ từ cộng đồng khởi nghiệp CTO & Founder Vietnam trên Facebook, nhiều startup Việt phải đóng cửa hoặc “bán mình sớm” vì dùng vốn sai cách, không có hệ thống báo cáo minh bạch khiến nhà đầu tư mất lòng tin. Một số khác gặp khủng hoảng nhân sự do tăng trưởng quá nhanh nhưng không có văn hóa doanh nghiệp ổn định.

Thống kê từ nền tảng phân tích startup Failory cho thấy, một trong những nguyên nhân chính khiến các startup ở Đông Nam Á thất bại là do thiếu khả năng vận hành sau khi gọi vốn. Điều này càng nhấn mạnh vai trò sống còn của năng lực quản trị trong việc chuyển hóa vốn thành giá trị thực sự. Dòng tiền, nếu không được điều phối đúng cách, có thể là con dao hai lưỡi – nuôi lớn vấn đề thay vì giải quyết nó.

Bài học từ Pharmacity cho thấy: Gọi vốn thành công chỉ là bước đầu. Việc sống sót và phát triển bền vững phụ thuộc rất lớn vào khả năng tổ chức, lãnh đạo và minh bạch trong quản trị – yếu tố mà các nhà sáng lập cần đặc biệt chú trọng nếu muốn tiến xa trong hành trình kinh doanh.

5. Số liệu minh chứng rõ ràng

Số liệu luôn là tấm gương phản ánh rõ rệt thực trạng thị trường và mức độ hiệu quả của một hệ sinh thái khởi nghiệp. Tại Việt Nam, năm 2021 ghi nhận con số ấn tượng khi tổng vốn đầu tư vào các startup đạt mức 1,4 tỷ USD – một kỷ lục lịch sử theo báo cáo của MISA và các nguồn tổng hợp từ LinkedIn, Facebook. 

Tuy nhiên, ẩn sau con số hào nhoáng đó lại là thực tế đáng lo ngại: Chỉ khoảng 10% số startup được đầu tư có thể tồn tại qua ba năm đầu tiên. Điều này đồng nghĩa với việc cứ 10 doanh nghiệp nhận được vốn, thì đến 9 cái tên biến mất khỏi thị trường chỉ sau một giai đoạn ngắn ngủi.

Một nguyên nhân cốt lõi dẫn đến thất bại không nằm ở ý tưởng, cũng không phải do thiếu thị trường, mà là từ chính bên trong – năng lực quản trị yếu kém. 

Không ít trường hợp startup sau khi gọi được vài triệu USD, thậm chí hàng chục triệu USD, đã lập tức mở rộng ồ ạt: Thuê văn phòng lớn, tuyển hàng loạt nhân sự, chạy chiến dịch truyền thông rầm rộ.

Thế nhưng, chỉ sau vài quý, vốn gần như cạn kiệt mà không đem lại hiệu quả bền vững, buộc phải “đốt vốn” liên tục mà không có mô hình sinh lời rõ ràng. Những bài học đau đớn này thường bắt nguồn từ việc thiếu hệ thống quản trị, không có chuẩn báo cáo dòng tiền, không theo dõi sát burn-rate, hoặc không kiểm soát được chi phí cố định.

Do đó, số liệu không chỉ là lời cảnh tỉnh mà còn là căn cứ để các nhà sáng lập nhìn nhận lại chiến lược hậu gọi vốn. Gọi được vốn không khó bằng sử dụng vốn hiệu quả và chính ở khâu này, quản trị là yếu tố quyết định sống còn. Nếu không cải thiện sớm, vốn sẽ không phải là “đòn bẩy”, mà trở thành “gánh nặng” khiến startup nhanh chóng rơi vào vòng xoáy sụp đổ.

Gọi vốn thành công là một cột mốc quan trọng, nhưng chưa bao giờ là đích đến cuối cùng của hành trình khởi nghiệp. Trên thực tế, chính sau khi gọi được vốn, bài toán vận hành – quản trị mới thực sự bắt đầu. Nếu năng lực quản trị không theo kịp tốc độ phát triển, không ít startup sẽ rơi vào tình trạng “giàu sớm nhưng chết yểu”, mất kiểm soát dòng tiền, mâu thuẫn nội bộ và thất bại trong việc duy trì lòng tin từ nhà đầu tư.

Giải pháp không nằm ở việc cắt giảm tăng trưởng hay thu hẹp quy mô, mà ở chỗ xây dựng một nền tảng vận hành vững chắc. Từ cấu trúc tổ chức rõ ràng, hệ thống báo cáo minh bạch, kiểm soát tài chính chặt chẽ đến phát triển văn hóa doanh nghiệp – tất cả đều là những yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp sử dụng vốn hiệu quả, tăng trưởng bền vững và sẵn sàng cho những vòng gọi vốn tiếp theo, kể cả IPO.

HALOBIZ hiểu rõ những áp lực sau gọi vốn và sẵn sàng đồng hành cùng các doanh nghiệp trẻ thông qua dịch vụ tư vấn xây dựng năng lực quản trị, tổ chức đội ngũ, quy trình và văn hóa tổ chức chuyên nghiệp. Nếu bạn đang hoặc sắp bước vào giai đoạn hậu gọi vốn, hãy liên hệ ngay để được tư vấn gói “Quản trị tăng trưởng bền vững” từ HALOBIZ – nền tảng đưa doanh nghiệp từ khởi đầu đến vững mạnh lâu dài.

GIẢI MÃ KỲ LÂN & IPO

Bí mật doanh nghiệp tỷ đô – Điều mà giới tài phiệt luôn muốn ẩn giấu khỏi số đông còn lại.

Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. 

Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]