Không có lộ trình sử dụng sau gọi vốn, bạn đang tiêu tiền theo bản năng

Gọi vốn thành công chỉ là bước khởi đầu. Nhiều startup, sau khi nhận được khoản đầu tư lớn, rơi ngay vào cái bẫy nguy hiểm tiêu tiền không có kế hoạch rõ ràng. Hệ quả là dòng vốn bị bào mòn nhanh chóng mà không tạo ra giá trị tương xứng.

Trong một thị trường ngày càng khắc nghiệt, việc không xây dựng lộ trình sử dụng vốn hợp lý chẳng khác nào đốt tiền theo bản năng. Bài viết này sẽ phân tích sâu những hậu quả của việc thiếu chiến lược sau gọi vốn, kèm theo giải pháp thực tiễn để giúp các nhà sáng lập đi đúng hướng.

1. Tình trạng phổ biến: Nhận vốn xong rồi… làm gì cũng được?
Sau khi gọi vốn thành công, không ít startup rơi vào trạng thái “rủng rỉnh tiền mặt” và vô tình trượt dài vào lối chi tiêu bản năng. Khoảnh khắc ký được term sheet, tiền đổ về tài khoản, nhiều nhà sáng lập thở phào nhẹ nhõm. Nhưng cũng chính từ đó, một tư duy nguy hiểm bắt đầu xuất hiện: “Giờ có tiền rồi, làm gì chẳng được!”.

Tâm lý “rủng rỉnh tiền mặt” mầm mống cho những quyết định sai lầm

Tâm lý này thường dẫn đến việc chi tiêu không có chiến lược, khi mà nhà sáng lập cảm thấy họ có quyền “thử mọi thứ”, bất kể điều đó có phù hợp với giai đoạn phát triển của doanh nghiệp hay không. Một số biểu hiện dễ thấy:

• Thuê nhân sự ồ ạt: Tăng gấp đôi, gấp ba đội ngũ chỉ sau vài tháng mà không rõ kế hoạch sử dụng hiệu quả nguồn lực.
• “Đốt tiền” vào quảng cáo: Chi mạnh cho các chiến dịch marketing với kỳ vọng “làm một cú lớn”, nhưng không có hệ thống đo lường hoặc chiến lược thu hút bền vững.
• Mở rộng quá nhanh: Tham vọng chiếm thị phần, mở rộng sang nhiều tỉnh, thành, quốc gia mà chưa đảm bảo sản phẩm đã thực sự “fit” với thị trường hiện tại.

Bài học từ những startup đi trước

• Quibi (Mỹ) nền tảng video đình đám từng huy động được 1,75 tỷ USD trước khi chính thức ra mắt. Nhưng vì thiếu định hướng rõ ràng, chi tiêu marketing khổng lồ không kiểm soát, và sản phẩm không đánh trúng nhu cầu người dùng, Quibi nhanh chóng phá sản chỉ sau 6 tháng.
• Lozi (Việt Nam, giai đoạn đầu) từng là một trong những startup gọi vốn thành công sớm, nhưng cũng mắc sai lầm khi mở rộng dịch vụ quá nhanh, từ giao đồ ăn, giao hàng, bán đồ secondhand… khiến công ty mất phương hướng. Mãi đến khi tái cấu trúc và chuyển đổi thành Loship, công ty mới dần lấy lại được đà tăng trưởng.

Gọi vốn thành công không phải là lúc ăn mừng bằng những khoản chi “tự thưởng”, mà là thời điểm cần kỷ luật tài chính hơn bao giờ hết. Mỗi đồng vốn cần được phân bổ dựa trên:

Thiết lập cơ chế kiểm soát chi phí theo từng quý, có sự giám sát từ cố vấn tài chính hoặc nhà đầu tư.

Kế hoạch chi tiêu 12–18 tháng, bám sát các mốc tăng trưởng cụ thể.

Ưu tiên đầu tư vào năng lực cốt lõi (sản phẩm, công nghệ, khách hàng).

2. Hậu quả của việc không có lộ trình sử dụng vốn

Sau khi gọi vốn thành công, nhiều startup rơi vào trạng thái “rủng rỉnh tiền mặt” và chi tiêu theo cảm tính. Việc không có lộ trình sử dụng vốn rõ ràng không chỉ làm tổn hại đến hiệu quả kinh doanh mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng:

Mất kiểm soát tài chính

Khi không có kế hoạch phân bổ cụ thể, startup dễ dàng chi tiêu vượt ngưỡng burn rate cho phép tức mức độ tiêu tiền hàng tháng vượt xa tốc độ tạo ra giá trị. 38% startup thất bại do hết tiền, phần lớn vì không kiểm soát dòng tiền đúng cách. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi doanh nghiệp chưa đạt break-even hoặc còn xa mới có lãi.

Hiệu suất sử dụng vốn thấp

Việc đầu tư dàn trải, không có trọng tâm thường khiến mỗi USD gọi vốn chỉ mang lại rất ít giá trị tăng trưởng thực sự. Một chiến lược tốt sẽ giúp vốn tạo ra “đòn bẩy” để mở rộng, trong khi lối chi tiêu không định hướng lại biến nguồn vốn thành gánh nặng. Forbes từng chỉ ra rằng, các startup không có roadmap tài chính cụ thể thường có tỷ suất sinh lời trên vốn (ROIC) thấp hơn 40% so với các công ty có chiến lược rõ ràng.

Niềm tin nhà đầu tư sụt giảm

Không có kết quả cụ thể cho từng khoản chi sẽ khiến nhà đầu tư đặt dấu hỏi về năng lực điều hành. Sự mơ hồ trong báo cáo sử dụng vốn khiến việc gọi vốn vòng tiếp theo trở nên khó khăn, nếu không muốn nói là bất khả thi. Các quỹ đầu tư chuyên nghiệp luôn muốn thấy “dòng tiền chảy vào đâu và tạo ra kết quả gì”.

Căng thẳng nội bộ gia tăng

Khi không có mục tiêu ngân sách cho từng bộ phận, đội ngũ nội bộ rơi vào trạng thái mơ hồ, thiếu định hướng. Bộ phận marketing muốn chạy chiến dịch lớn, nhưng không biết ngân sách thực tế là bao nhiêu. Bộ phận sản phẩm muốn mở rộng nhưng không rõ đâu là ưu tiên. Tình trạng này dễ dẫn đến xung đột giữa các team và suy giảm hiệu quả hoạt động tổng thể.

Mỗi startup nên xây dựng kế hoạch sử dụng vốn rõ ràng trong vòng 18–24 tháng sau gọi vốn. Điều này giúp tăng tính minh bạch, tối ưu hiệu quả đầu tư và tạo nền tảng cho vòng gọi vốn tiếp theo.

3. Phân tích từ chuyên gia: Vì sao cần lộ trình sử dụng vốn?

Sau khi gọi vốn thành công, điều khó không phải là tiêu tiền mà là tiêu đúng cách và đúng lúc. Các nghiên cứu từ những tổ chức hàng đầu thế giới đã chỉ ra rằng thiếu lộ trình sử dụng vốn là “tử huyệt” giết chết nhiều startup, chứ không phải ý tưởng tồi. Theo thống kê:

• “84% startup thất bại không phải vì sản phẩm hay thị trường, mà do quản trị và phân bổ nguồn lực sai.” Khi vốn không đi kèm chiến lược, doanh nghiệp dễ lãng phí vào những khoản chi không mang lại giá trị tăng trưởng.
• “Một bản ‘capital roadmap’ rõ ràng là nền tảng cho việc tăng trưởng có kiểm soát.” Capital roadmap là kế hoạch phân bổ vốn cụ thể cho từng giai đoạn phát triển – từ tăng trưởng người dùng, đến mở rộng thị trường, phát triển công nghệ hay xây dựng thương hiệu.
• Top 5 nguyên nhân đều liên quan đến tài chính và chiến lược phân bổ vốn sai hướng. Điều này cho thấy, việc thiếu lộ trình sử dụng vốn không chỉ ảnh hưởng tới hoạt động nội bộ, mà còn tác động đến khả năng sống sót trên thị trường cạnh tranh khốc liệt.

Tóm lại, lộ trình sử dụng vốn không phải là giấy tờ hành chính, mà là kim chỉ nam sống còn cho mỗi startup sau khi đã huy động được tiền từ nhà đầu tư.

4. Các sai lầm phổ biến sau khi gọi vốn

Một lượng vốn lớn được chuyển vào tài khoản có thể tạo cảm giác “thành công ban đầu”, nhưng cũng kéo theo rất nhiều quyết định sai lầm nếu thiếu kỷ luật và hệ thống quản lý. Dưới đây là những lỗi phổ biến mà startup thường gặp sau khi gọi vốn:

Không cập nhật lại kế hoạch tài chính sau mỗi vòng gọi vốn

Mỗi vòng gọi vốn (Seed, Series A, B…) tương ứng với mục tiêu và mức tăng trưởng khác nhau. Nếu không điều chỉnh kế hoạch tài chính theo thực tế mới, startup dễ chi sai – hoặc không chi đúng trọng tâm.

Thiếu cơ chế giám sát hiệu quả sử dụng vốn

Nhiều đội ngũ chỉ báo cáo doanh thu, mà bỏ qua việc đo lường hiệu quả chi tiêu. Không có KPI rõ ràng cho từng khoản đầu tư khiến việc kiểm soát hiệu quả trở nên mơ hồ.

Chi tiêu không gắn với mục tiêu tăng trưởng cụ thể

Chi tiền để tuyển dụng, marketing hay công nghệ là đúng – nhưng nếu không biết chi để đạt điều gì, thì mọi nỗ lực đều trở nên rời rạc. Không ít startup “đốt tiền” mà không biết mình đang hướng tới KPI nào.

Đầu tư vào “vanity metrics” các chỉ số ảo không mang lại giá trị thực

Ví dụ: Đổ ngân sách vào quảng cáo để tăng lượt download, traffic hay followers nhưng không chuyển hóa thành người dùng thật hay doanh thu. Những con số đẹp mắt này có thể gây ảo tưởng và đánh lạc hướng chiến lược.

5. Làm sao để sử dụng vốn hiệu quả sau khi gọi được vốn?

Không có công thức cố định, nhưng các chuyên gia khuyến nghị startup nên xây dựng hệ thống quản lý vốn theo nguyên tắc linh hoạt minh bạch gắn chặt mục tiêu. Dưới đây là 4 bước khung:

1. Xây dựng “capital deployment plan” theo quý

Thay vì lên kế hoạch theo năm (dễ sai lệch), hãy phân bổ vốn theo quý, với các milestone rõ ràng như: Hoàn thành MVP, đạt 10.000 người dùng đầu tiên, ra mắt tính năng mới, hoặc mở rộng sang thị trường mới. Mỗi khoản chi nên gắn với 1 kết quả định lượng cụ thể.

Áp dụng mô hình “zero-based budgeting”

Thay vì mặc định chi như cũ, mỗi quý nên xây lại ngân sách từ con số 0. Phương pháp này giúp loại bỏ chi phí dư thừa, đảm bảo chỉ giữ lại những khoản chi thực sự phục vụ mục tiêu tăng trưởng. Đây là cách giúp các công ty tiết kiệm 10–25% ngân sách mỗi năm.

Thiết lập hệ thống kiểm soát dòng tiền bằng công cụ số

Không cần phải xây hệ thống ERP đắt đỏ, startup có thể sử dụng công cụ như Finbox, QuickBooks, hoặc Excel nâng cao để theo dõi thu chi, lập kế hoạch dòng tiền và cảnh báo sớm rủi ro. Quan trọng là duy trì thói quen kiểm tra dòng tiền ít nhất 1 lần/tuần.

Báo cáo định kỳ cho nhà đầu tư và cho chính mình

Không chờ tới lúc cần vốn mới báo cáo. Việc gửi báo cáo dòng tiền, burn rate, và hiệu quả sử dụng vốn hàng quý giúp giữ lòng tin với nhà đầu tư và giúp đội ngũ sáng lập ra quyết định nhanh, có dữ liệu hỗ trợ. Đây là minh chứng cho tính chuyên nghiệp và sự kiểm soát.

Startup thành công không chỉ nằm ở khả năng gọi vốn, mà còn là nghệ thuật sử dụng đồng vốn một cách thông minh. Đừng để công sức thuyết phục nhà đầu tư trở thành vô nghĩa chỉ vì thiếu chiến lược hậu đầu tư.

Hãy bắt đầu với một lộ trình rõ ràng, giám sát chặt chẽ và sự đồng hành của chuyên gia tài chính. Nếu bạn chưa biết bắt đầu từ đâu, đội ngũ tư vấn tại HALOBIZ luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình xây dựng startup bền vững, liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để chúng tôi đồng hành cùng doanh nghiệp của bạn.

THEO HALOBIZ