Startup trong mùa lạm phát: Nên gọi vốn hay tái cơ cấu?

Giữa làn sóng lạm phát kéo dài, nhiều startup Việt rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: chi phí đầu vào leo thang từng ngày, dòng tiền cạn dần, còn nhà đầu tư thì ngày càng thận trọng. Không ít nhà sáng lập mất ngủ vì phải lựa chọn giữa hai con đường trái ngược: Tiếp tục gọi vốn trong lúc thị trường “đóng băng”, hay mạnh tay tái cơ cấu để giữ doanh nghiệp tồn tại, nhưng có nguy cơ đánh mất tốc độ tăng trưởng?

Áp lực không chỉ đến từ con số trên bảng cân đối kế toán, mà còn từ kỳ vọng của đội ngũ, nhà đầu tư hiện hữu và cả thị trường đang mong chờ dấu hiệu phục hồi. Mong muốn của các nhà sáng lập là rõ ràng: Duy trì sự sống còn cho startup, nhưng không từ bỏ ước mơ tăng trưởng đột phá.

Bài viết này HALO BIZ đồng hành cùng doanh nghiệp phân tích sâu hai chiến lược: gọi vốn và tái cơ cấu – đâu là lựa chọn đúng lúc, đúng cách trong thời kỳ bất ổn hiện nay? Đồng thời đưa ra lộ trình hành động cụ thể giúp startup thoát khỏi thế kẹt, sẵn sàng cho chu kỳ phục hồi tiếp theo.

I. Tác động của lạm phát lên startup

Lạm phát không chỉ là bài toán vĩ mô của các nền kinh tế mà còn là “cơn bão ngầm” thách thức khả năng sinh tồn của các startup – vốn đã mong manh trong giai đoạn hình thành. Đầu tiên là vấn đề chi phí vận hành tăng cao: Nguyên vật liệu đầu vào, logistics và chi phí nhân sự đều đồng loạt leo thang. Với đặc thù mô hình chưa đạt quy mô kinh tế, các startup buộc phải chi tiêu nhiều để duy trì tốc độ phát triển, nên khi lạm phát xảy ra, biên lợi nhuận bị siết chặt nghiêm trọng. Nhiều doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh bảng lương, thương lượng lại hợp đồng hoặc tạm dừng một số kế hoạch marketing và mở rộng.

Không dừng lại ở đó, lãi suất tăng đã làm cho nguồn vốn trở nên “đắt đỏ” hơn bao giờ hết. Các ngân hàng trung ương – điển hình như Fed và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam – siết chặt tiền tệ để kìm hãm lạm phát, kéo theo hệ quả là chi phí vay vốn cao, hạn mức tín dụng bị kiểm soát chặt. Với những startup đang dựa vào đòn bẩy tài chính hoặc chưa kịp gọi vốn vòng mới, đây là áp lực kép khiến dòng tiền càng thêm căng thẳng.

Song song, một hệ quả khác là sự thận trọng từ phía nhà đầu tư. Thống kê cho thấy tổng vốn đầu tư vào startup Đông Nam Á quý I/2024 giảm đến 41%, riêng Việt Nam sụt gần 39%. “Mùa đông gọi vốn” không chỉ khiến dòng tiền chậm lại, mà còn làm thay đổi khẩu vị của giới đầu tư – họ ưu tiên mô hình đã có lãi hoặc gần đạt điểm hòa vốn, thay vì những ý tưởng táo bạo chưa rõ đường ra tiền.

Cuối cùng, hệ quả nặng nề là giá trị doanh nghiệp bị định giá lại một cách thận trọng. Trong bối cảnh bất ổn, nhà đầu tư đẩy mạnh thương lượng, khiến nhiều startup buộc phải chấp nhận các vòng down-round, flat-round hoặc hình thức tài trợ pha loãng cấu trúc. Điều này khiến nhiều nhà sáng lập mất dần quyền kiểm soát và tâm lý e ngại gọi vốn càng lan rộng.

Tóm lại, lạm phát không chỉ “bào mòn” lợi nhuận mà còn ảnh hưởng đến cách startup được nhìn nhận, định giá và khả năng tiếp cận nguồn lực – cả về vốn lẫn nhân sự. Đó là lý do startup cần đánh giá nghiêm túc và ra quyết định chiến lược phù hợp để không bị cuốn trôi khỏi cuộc chơi.

II. Nên tiếp tục gọi vốn?

Giữa cơn sóng lạm phát chưa hồi kết, bài toán gọi vốn trở nên gai góc hơn bao giờ hết. Với nhiều startup, việc tiếp tục gọi vốn là giải pháp duy trì tăng trưởng và giữ vững vị thế thị trường, nhưng cũng kéo theo không ít rủi ro. Một mặt, gọi vốn giúp mở rộng “quỹ đạn” tài chính để thực hiện các chiến lược dài hạn như mở rộng thị phần, đầu tư vào công nghệ, chiêu mộ nhân sự chất lượng.

 Ngoài ra, việc gọi vốn thành công còn mang tính biểu tượng – tạo niềm tin với thị trường, thu hút thêm đối tác chiến lược và nhân lực chủ chốt. Nếu có mô hình kinh doanh rõ ràng và chỉ số vận hành tích cực, gọi vốn trong giai đoạn thách thức còn có thể trở thành đòn bẩy – giúp startup vượt lên trong khi đối thủ chững lại.

Tuy nhiên, mặt trái không thể bỏ qua là chi phí vốn đang ở mức cao. Trong môi trường lãi suất tăng, nhà đầu tư yêu cầu định giá thấp hơn, khiến cổ phần bị pha loãng mạnh. Điều này ảnh hưởng đến quyền kiểm soát của nhà sáng lập và giá trị thực của doanh nghiệp. 

Chưa kể, thị trường đầu tư đang trong giai đoạn “thắt chặt hầu bao”, khiến việc tiếp cận vốn mới khó khăn hơn. Ngay cả khi gọi được vốn, startup vẫn phải đối mặt với áp lực lớn từ phía nhà đầu tư: Báo cáo kết quả liên tục, chứng minh hiệu quả sử dụng vốn, và đặc biệt là áp lực đạt KPI trong môi trường kinh tế không thuận lợi.

Vì vậy, khi cân nhắc gọi vốn trong bối cảnh hiện tại, startup cần ghi nhớ một số nguyên tắc then chốt. Đầu tiên là hiệu suất tài chính: Nếu chưa tiến gần đến điểm hoà vốn, nhà đầu tư khó mặn mà. Tiếp đến, quá trình chuẩn bị phải kỹ lưỡng – từ pitch deck, dữ liệu tài chính đến lộ trình sử dụng vốn – để có thể “chốt deal” nhanh trước khi môi trường biến động thêm. 

Ngoài ra, cần chuẩn bị tâm lý chấp nhận các vòng down-round hoặc cấu trúc tài trợ pha loãng như convertible note. Đặc biệt, việc đa dạng hóa nguồn vốn từ nhà đầu tư thiên thần, các quỹ nhà nước, đối tác chiến lược hay chương trình hỗ trợ sẽ giúp giảm phụ thuộc vào một kênh duy nhất.

Tóm lại, gọi vốn vẫn có thể là con đường đúng nếu startup đủ nội lực, có tầm nhìn rõ ràng và biết linh hoạt trong chiến lược đàm phán. Nhưng nếu không chuẩn bị kỹ, đây có thể là “con dao hai lưỡi” khiến doanh nghiệp mất đi nhiều hơn là đạt được.

III. Khi nào nên tái cơ cấu?

Tái cơ cấu là một lựa chọn đau đớn nhưng đôi khi cần thiết để một startup sống sót qua thời kỳ biến động kinh tế. Không ít nhà sáng lập lựa chọn chờ đợi dòng vốn mới như “phao cứu sinh”, nhưng trong thực tế, khi dòng tiền cạn kiệt, burn-rate cao và runway không còn đủ 6 tháng, đó là tín hiệu rõ ràng cho thấy startup cần ưu tiên “sinh tồn trước, tăng trưởng sau”. Việc tiếp tục vận hành bộ máy cồng kềnh, chi tiêu mạnh trong khi không có lộ trình đạt lợi nhuận rõ ràng, chỉ khiến doanh nghiệp càng rơi sâu vào khủng hoảng.

Một trong những bước đầu tiên và cấp thiết là tinh gọn nhân sự và kiểm soát chi phí. Các nhà sáng lập cần đóng vai “CEO thời chiến”, đánh giá lại từng bộ phận, từng dòng ngân sách để loại bỏ những hạng mục không tạo giá trị thực. Cắt giảm chi phí mặt bằng không cần thiết, tối ưu quy trình vận hành, dừng các chiến dịch marketing không sinh hiệu quả – đó là cách giúp doanh nghiệp kéo dài thời gian tồn tại mà không cần phụ thuộc vào nguồn vốn bên ngoài. Đây không chỉ là giải pháp tài chính, mà còn là cách điều chỉnh lại tư duy tổ chức: gọn, nhanh, linh hoạt.

Tiếp theo, cần quay trở lại giá trị cốt lõi. Startup không thể phát triển bền vững nếu sản phẩm không giải quyết vấn đề thực tế của thị trường. Việc tập trung phát triển những sản phẩm có doanh thu tức thì, biên lợi nhuận cao là chiến lược khôn ngoan. Ví dụ thực tiễn như OnPoint – thay vì tiếp tục gọi vốn, họ cắt giảm lãng phí, tái định hướng mô hình, giúp tăng trưởng 60% trong quý đầu 2023.

Ngoài ra, trong giai đoạn thiếu vốn, xoay vòng tài chính bằng cách vay ngắn hạn ưu đãi hoặc huy động từ đối tác chiến lược cũng là một hướng đi khả thi. Một số startup còn lựa chọn tái cấu trúc sản phẩm, loại bỏ các mảng không sinh lời, pivot sang lĩnh vực có tiềm năng như công nghệ giáo dục, tài chính số, trí tuệ nhân tạo. Trong trường hợp căng thẳng hơn, việc chuẩn bị M&A hoặc hợp tác chiến lược có thể mở ra cánh cửa tồn tại, thậm chí là tăng tốc khi tìm được bên mua phù hợp.

Tóm lại, tái cơ cấu không phải là sự đầu hàng, mà là một chiến lược phục hồi chủ động. Trong mùa đông khởi nghiệp, chọn sống sót một cách thông minh là bước đầu tiên để sẵn sàng quay lại đường đua khi thị trường ấm dần.

IV. So sánh: Gọi vốn vs Tái cơ cấu

Khi đối mặt với khủng hoảng kinh tế và lạm phát leo thang, các startup thường đứng giữa hai ngã rẽ chiến lược: Gọi vốn để duy trì tăng trưởng hay tái cơ cấu để bảo toàn nguồn lực. Cả hai hướng đi đều có ưu và nhược điểm riêng, và chỉ thực sự hiệu quả khi được lựa chọn đúng thời điểm, dựa trên thực trạng doanh nghiệp.

Gọi vốn thường là lựa chọn của những startup vẫn giữ được sự hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư – nghĩa là mô hình kinh doanh đã chứng minh được khả năng sinh lời hoặc có “traction” tăng trưởng rõ rệt. Mục đích chính là mở rộng quy mô, gia tăng thị phần và củng cố vị thế cạnh tranh.

 Tuy nhiên, quá trình này không đơn giản: từ chuẩn bị tài liệu, thương lượng, định giá đến đàm phán điều khoản có thể kéo dài từ 3–6 tháng. Trong môi trường kinh tế bất ổn, nhà đầu tư thắt chặt ngân sách, dẫn đến việc định giá bị ép thấp, cổ phần bị pha loãng, và quyền kiểm soát của nhà sáng lập dễ bị ảnh hưởng. Rủi ro lớn nhất là startup mất thời gian đàm phán nhưng không chốt được vốn, trong khi chi phí vận hành vẫn tiếp tục tăng.

Ngược lại, tái cơ cấu là bước đi phù hợp khi startup gặp vấn đề nghiêm trọng về dòng tiền, burn-rate cao, thiếu runway và không còn cơ hội gọi vốn trong ngắn hạn. Việc tinh gọn đội ngũ, cắt giảm chi phí, tập trung vào sản phẩm cốt lõi giúp doanh nghiệp giảm áp lực tài chính và kéo dài thời gian tồn tại. Ưu điểm lớn là duy trì quyền kiểm soát và phản ứng nhanh – thường chỉ mất 1–3 tháng để triển khai. 

Tuy nhiên, tái cơ cấu cũng đi kèm hệ quả: dễ gây mất tinh thần đội ngũ, bỏ lỡ cơ hội thị trường, thậm chí mất vị thế nếu đối thủ tiếp tục tăng trưởng. Đây là phương án giúp doanh nghiệp “sống còn”, nhưng khó đạt đột phá nếu kéo dài.

Tóm lại, gọi vốn phù hợp khi doanh nghiệp còn nội lực và được thị trường công nhận, trong khi tái cơ cấu là chiến lược tồn tại khi tài chính bế tắc và thị trường đầu tư đóng băng. Nhiều trường hợp thành công hiện nay đến từ việc kết hợp linh hoạt cả hai: Tái cấu trúc trước để tăng hiệu quả, sau đó gọi vốn khi điều kiện chín muồi.

V. Lộ trình chiến lược đề xuất

Trong bối cảnh kinh tế bất ổn, việc đưa ra quyết định chiến lược không thể dựa vào cảm tính hay chỉ dựa trên tham vọng tăng trưởng. Startup cần một lộ trình hành động rõ ràng, dựa trên số liệu và bối cảnh cụ thể, để lựa chọn giữa gọi vốn hay tái cơ cấu – hoặc kết hợp cả hai. 

Giai đoạn đầu tiên là đánh giá lại kế hoạch kinh doanh: startup phải xác định chính xác runway còn lại là bao lâu – 3, 6 hay 9 tháng – và hiện tại đang burn-rate ở mức nào? Không thể ra quyết định đúng nếu không nắm rõ tình hình “sức khỏe” tài chính của chính mình.

Từ đây, nhà sáng lập cần xây dựng hai kịch bản song song: Phương án A (gọi vốn) đòi hỏi chuẩn bị bộ tài liệu đầy đủ – từ pitch deck, dữ liệu tài chính đến định hướng tăng trưởng. Quan trọng hơn, cần chấp nhận thực tế là định giá có thể bị điều chỉnh thấp (down-round), và cần xác định lại mức định giá “thực” thay vì kỳ vọng phi thực tế. Ngược lại, phương án B (tái cơ cấu) phải chi tiết hóa các hạng mục cắt giảm, phương án pivot sản phẩm, mục tiêu cash positive trong 3–6 tháng.

Việc triển khai hai kịch bản không nên trì hoãn. Nếu runway dưới 6 tháng và không có tín hiệu tích cực từ phía nhà đầu tư, lựa chọn tái cơ cấu nên được ưu tiên để bảo toàn doanh nghiệp. Ngược lại, nếu chỉ số vận hành tích cực và vẫn duy trì được sự quan tâm từ nhà đầu tư, có thể tiếp tục gọi vốn, đồng thời linh hoạt điều chỉnh các điều khoản để phù hợp thực tế thị trường.

Cuối cùng, yếu tố then chốt là theo dõi và điều chỉnh liên tục. Mỗi tháng, startup cần rà soát KPI, dòng tiền, chi phí và phản hồi từ thị trường để điều chỉnh chiến lược. Trong trường hợp bất ổn tiếp diễn, lựa chọn mô hình hybrid – vừa gọi vốn quy mô nhỏ, vừa tinh gọn bộ máy – là cách để duy trì hoạt động ổn định mà vẫn không bỏ lỡ cơ hội tăng trưởng khi thị trường hồi phục. Lộ trình này không chỉ giúp doanh nghiệp tồn tại, mà còn đặt nền móng cho bước phát triển bền vững hơn sau khủng hoảng.

VI. Ví dụ thực tế

Trong bức tranh kinh tế đầy biến động hiện nay, một số startup tại Việt Nam và khu vực đã lựa chọn những chiến lược khác nhau để thích nghi với “mùa đông gọi vốn”. Những ví dụ dưới đây không chỉ minh họa rõ cho hai hướng đi gọi vốn và tái cơ cấu, mà còn là minh chứng sống động về việc lựa chọn linh hoạt theo từng hoàn cảnh cụ thể.

BuyMed (Việt Nam) là một trong số ít startup thành công trong việc huy động vốn giữa lúc thị trường đầu tư siết chặt. Đầu năm 2023, khi nhiều quỹ rút lui khỏi các thương vụ mới, BuyMed vẫn gọi được 51 triệu USD nhờ vào việc tập trung vào lĩnh vực y tế – một ngành thiết yếu, có sức đề kháng cao trước khủng hoảng. 

Điều giúp BuyMed “ghi điểm” với nhà đầu tư là mô hình kinh doanh rõ ràng, chỉ số tăng trưởng vững chắc và lộ trình sinh lời khả thi. Đây là ví dụ tiêu biểu cho trường hợp startup nên tiếp tục gọi vốn khi có traction tốt và thị trường mục tiêu đủ hấp dẫn để thu hút dòng tiền dù trong giai đoạn khó khăn.

Ở một hướng đi khác, OnPoint đã chọn tái cơ cấu thay vì gọi vốn trong năm 2023. Thay vì tìm kiếm thêm nguồn tài chính mới trong lúc thị trường đầu tư bất ổn, OnPoint chủ động cắt giảm các khoản chi lãng phí, tái định hướng chiến lược kinh doanh, tập trung vào các mảng mang lại doanh thu cốt lõi. 

Nhờ đó, OnPoint đạt mức tăng trưởng lên đến 60% ngay trong quý đầu năm – một kết quả tích cực từ chiến lược tinh gọn và kiểm soát dòng tiền chặt chẽ. Đây là bài học cho các startup chưa đủ điều kiện gọi vốn: hãy sống sót trước, đợi thị trường ổn định rồi mới quay lại đường đua đầu tư.

Cuối cùng là Grab – một tên tuổi lớn nhưng hành trình để đạt lợi nhuận của họ là cả một quá trình tái cấu trúc mạnh mẽ. Sau nhiều năm thua lỗ để mở rộng, Grab bắt đầu chuyển hướng: Cắt giảm chi phí, tối ưu vận hành, và tập trung vào hiệu quả tài chính. 

Kết quả là quý cuối năm 2023, Grab ghi nhận lãi 11 triệu USD – lần đầu tiên kể từ khi hoạt động. Trường hợp của Grab cho thấy, dù ở quy mô nào, tái cơ cấu đúng thời điểm có thể là nền tảng để tạo ra lợi nhuận bền vững.

Kết luận & Đề xuất từ HALOBIZ

Trong hành trình khởi nghiệp, không ai mong phải lựa chọn giữa gọi vốn trong “mùa đông tài chính” hay mạnh tay tái cơ cấu giữa cơn bão lạm phát. Mong muốn sâu xa nhất của mọi nhà sáng lập vẫn luôn là giữ vững “ngọn lửa tăng trưởng” mà không đánh đổi tầm nhìn, đội ngũ hay bản sắc doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đi xa, đôi khi cần chấp nhận lùi một bước – hoặc rẽ một hướng khác – để sống sót, tích luỹ nội lực và trở lại mạnh mẽ hơn.

Gọi vốn là đòn bẩy, nhưng không thể thay thế cho một mô hình kinh doanh vững chắc. Tái cơ cấu là cách phòng thủ thông minh, nhưng không nên trở thành chiếc “kén an toàn” khiến startup bỏ lỡ cơ hội phục hồi. Quan trọng nhất là biết rõ doanh nghiệp mình đang ở đâu, cần gì, và sẵn sàng điều chỉnh để phù hợp với thực tế. Chính sự linh hoạt trong tư duy và chiến lược mới là chìa khóa giúp startup vượt qua thời điểm thử thách này.

HALOBIZ đồng hành cùng startup và doanh nghiệp tăng trưởng, giúp bạn xây dựng lộ trình gọi vốn hiệu quả hoặc tái cơ cấu hợp lý dựa trên dữ liệu, mô hình và kinh nghiệm thực chiến. Dù bạn đang cần tư vấn định giá, xây dựng hồ sơ gọi vốn, phân tích sức khỏe tài chính hay đánh giá mô hình kinh doanh, đội ngũ chuyên gia của HALOBIZ sẵn sàng hỗ trợ – để bạn không phải đơn độc trong những quyết định khó khăn nhất.

Hãy bắt đầu từ một cuộc gọi chiến lược. Tương lai của doanh nghiệp có thể bắt đầu từ ngày hôm nay.

Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. 

Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]