Tập trung toàn lực vào tăng trưởng, sai lầm khiến nhiều doanh nghiệp lớn không thể thoái vốn đúng lúc

Nhiều doanh nghiệp lớn và startup đang mở rộng quy mô đều hướng đến một mục tiêu duy nhất: tăng trưởng nhanh. Nhưng giữa cuộc đua về doanh thu, mở rộng hệ thống và tối ưu vận hành, một chiến lược sống còn lại thường bị bỏ quên kế hoạch thoái vốn. Thiếu chiến lược thoái vốn rõ ràng có thể khiến doanh nghiệp “mắc kẹt” về tài chính, làm giảm định giá và đánh mất niềm tin từ nhà đầu tư.

Tăng trưởng là cần thiết nhưng chưa đủ

Hầu hết các nhà sáng lập đều hiểu rằng tăng trưởng là mục tiêu tối thượng. Tuy nhiên, tăng trưởng không đi kèm với kế hoạch thoái vốn rõ ràng là một bước hụt lớn trong chiến lược dài hạn. Không có kế hoạch thoái vốn hiệu quả cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không có “lối thoát tài chính” khi cần thiết.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến:

• Thanh khoản của cổ đông hoặc nhà đầu tư
• Định giá doanh nghiệp trong các vòng gọi vốn tiếp theo hoặc IPO
• Niềm tin của nhà đầu tư mới
• Khả năng huy động vốn trong tương lai, đặc biệt khi thị trường có biến động

1. Quá tập trung vào tăng trưởng mà quên mục tiêu dài hạn quên đi dòng vốn

Nhiều doanh nghiệp khởi đầu với mục tiêu “phải tăng trưởng nhanh”, từ đó tập trung toàn lực vào doanh thu, thị phần, tốc độ mở rộng, mà bỏ quên bài toán dài hạn về cấu trúc vốn và điểm rút vốn (exit point). Đây là sai lầm chiến lược thường gặp nhất, đặc biệt trong giai đoạn gọi vốn liên tục.

Việc không xác định rõ mô hình gọi vốn theo từng giai đoạn từ angel, seed, series A, B đến IPO – khiến doanh nghiệp thiếu tầm nhìn tổng thể về hành trình tài chính, dẫn đến:

Nhà đầu tư mất niềm tin vì không thấy được lối thoát rõ ràng

• Không có kế hoạch thoái vốn cụ thể cho từng vòng

• Thiếu chỉ số tài chính cốt lõi để đo lường thời điểm rút vốn khả thi
• Nhà đầu tư mất niềm tin vì không thấy được lối thoát rõ ràng

Chiến lược đúng: Thoái vốn phải đi cùng tăng trưởng

Nhiều người nghĩ chiến lược thoái vốn là vấn đề “để sau”, nhưng thực tế, kế hoạch thoái vốn phải song hành cùng chiến lược tăng trưởng ngay từ ngày đầu tiên. Lý do:

• Thoái vốn là chỉ số thành công trong mắt nhà đầu tư: Nếu họ không nhìn thấy điểm ra, họ sẽ không vào.
• Tăng trưởng ngắn hạn không đủ thuyết phục nếu không có cơ chế chuyển đổi vốn → lợi nhuận → cổ phần → thanh khoản
• Các startup kỳ lân trên thế giới đều xác lập rõ thời điểm IPO hoặc M&A từ rất sớm (ví dụ: Canva, Stripe, Grab)

Hệ quả khi bỏ quên “điểm ra”:

Nhà đầu tư rút vốn gấp → công ty phải bán lỗ hoặc phá giá cổ phần

Không thể kêu gọi vốn tiếp theo vì bị đánh giá là “kẹt dòng tiền”

Thiếu sức hút với các quỹ lớn, đặc biệt là các quỹ thiên thần, đầu tư mạo hiểm quốc tế

Dễ bị cạnh tranh vượt mặt vì mất thời gian xử lý khủng hoảng nội bộ

Đề xuất cải thiện cho doanh nghiệp:

Ngay từ vòng gọi vốn đầu tiên, doanh nghiệp cần vạch rõ kịch bản thoái vốn cho từng nhóm cổ đông (thời gian, cách thức, điều kiện chuyển nhượng).

Lập bản đồ gọi vốn 5-10 năm, định hình mục tiêu IPO hoặc M&A từ đầu → điều chỉnh mô hình tài chính để phục vụ cả tăng trưởng lẫn khả năng thoái vốn.

Làm việc cùng đơn vị tư vấn tài chính & pháp lý chuyên nghiệp để chuẩn hóa chiến lược thoái vốn trong từng giai đoạn.

2. Thiếu điểm ra hợp lý cho các bên liên quan

Thoái vốn không chỉ là bài toán của nhà đầu tư. Đó còn là:

• Lộ trình rút lui hợp lý của nhà sáng lập
• Kế hoạch chuyển giao cho đội ngũ điều hành kế thừa
• Cấu trúc rõ ràng để sẵn sàng thực hiện M&A

Nhiều doanh nghiệp Việt hiện nay không xây dựng sẵn “đường thoát” cho các bên. Hệ quả là khi xuất hiện đề nghị mua lại hoặc cổ đông muốn rút vốn, nội bộ rối loạn, định hướng mù mờ, quá trình chuyển đổi dễ đổ vỡ.

3. Không có tư duy xây dựng giá trị thoái vốn

Chiến lược thoái vốn hiệu quả không chỉ là “rút tiền ra” – mà là chứng minh năng lực vận hành và định giá doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp xây dựng được kế hoạch thoái vốn thông minh, họ sẽ:

• Nâng cao giá trị công ty khi IPO hoặc M&A
• Tạo cơ hội exit tích cực cho nhà đầu tư sớm
• Khẳng định năng lực lãnh đạo, tư duy tài chính và quản trị minh bạch
• Dễ dàng huy động vốn ở các vòng sau với mức định giá tốt hơn

Trong báo cáo từ Harvard Business Review (2023), hơn 60% thương vụ thoái vốn thành công đều đến từ các công ty có chiến lược “exit plan” được xác định rõ ngay từ vòng gọi vốn đầu tiên.

4. Phụ thuộc vào nhà đầu tư chiến lược mà không kiểm soát được lối thoát

Một sai lầm phổ biến khác là phụ thuộc quá nhiều vào nhà đầu tư chiến lược mà không thiết lập cơ chế “thoát vốn” rõ ràng cho họ và cho chính doanh nghiệp.

Khi một quỹ đầu tư lớn, ngân hàng hoặc tập đoàn chiến lược nắm phần lớn cổ phần, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng bị lệ thuộc về quyền biểu quyết, khó đàm phán trong các vòng gọi vốn tiếp theo hoặc thực hiện thương vụ M&A.

Nhiều nhà sáng lập kỳ vọng rằng nhà đầu tư chiến lược sẽ hỗ trợ toàn diện về công nghệ, phân phối, nhân sự, nhưng lại bỏ qua điều khoản thoái vốn (exit clause) trong hợp đồng hợp tác. Hậu quả là:

• Nhà đầu tư không thể rút vốn đúng thời điểm → giảm uy tín doanh nghiệp
• Doanh nghiệp bị ràng buộc bởi thời gian và điều kiện “lock-up” bất lợi
• Khó gọi vốn vòng sau vì quyền lợi không rõ ràng giữa các cổ đông

Giải pháp: Xây dựng chiến lược thoái vốn ngay từ đầu

Để tránh rơi vào “bẫy tăng trưởng”, doanh nghiệp cần chủ động xây dựng lộ trình thoái vốn song song với lộ trình phát triển. Dưới đây là ba nguyên tắc quan trọng:

Thiết kế lộ trình thoái vốn theo từng giai đoạn

Mỗi vòng gọi vốn cần gắn liền với:

• Chỉ số tài chính cụ thể (EBITDA, revenue multiple…)
• Phương án chuyển nhượng cổ phần minh bạch
• Kịch bản “exit” rõ ràng cho từng nhóm cổ đông

Tăng tính minh bạch tài chính và chiến lược

• Cung cấp đầy đủ báo cáo tài chính, cashflow, cap table minh bạch
• Công khai kế hoạch sử dụng vốn và chiến lược phát triển trung dài hạn
• Cập nhật dữ liệu liên tục để nhà đầu tư có thể đánh giá điểm ra tối ưu

Đồng hành với đơn vị tư vấn chiến lược chuyên nghiệp

Hợp tác với các đơn vị cố vấn có kinh nghiệm về gọi vốn, M&A và định giá sẽ giúp doanh nghiệp:

• Tối ưu chiến lược thoái vốn
• Bảo vệ quyền lợi cổ đông và nhà sáng lập
• Gia tăng cơ hội tiếp cận các quỹ đầu tư lớn, IPO hoặc thương vụ mua lại.

Theo HALOBIZ.