Thị trường gọi vốn hạ nhiệt, giấc mơ kỳ lân Việt đang chững lại?

Thị trường đầu tư mạo hiểm Việt Nam đang trải qua thời kỳ “khô hạn” hiếm có: Gọi vốn khó, định giá tụt dốc, và giấc mơ trở thành “kỳ lân” tưởng chừng trong tầm tay nay bỗng xa vời. Các startup từng được rót hàng chục triệu USD giờ đây phải vật lộn cắt giảm chi phí, tìm đường sống sót, thậm chí rơi vào “vòng xoáy chết” khi dòng vốn ngoại rút lui, còn nội lực thì chưa đủ lớn. Nỗi đau không chỉ nằm ở con số – mà ở sự hụt hơi giữa hành trình chưa kịp bay xa. 

Tham vọng IPO, trở thành công ty đại chúng, hay gọi vốn series tiếp theo… dần biến thành mong ước xa xỉ. Nhưng ẩn sau khủng hoảng là cơ hội tái định hình: Ai thực sự sẵn sàng đổi chiến lược, phát triển bền vững, người đó sẽ là kẻ dẫn đầu làn sóng mới.

Bài viết này HALO BIZ tổng hợp và phân tích sâu từ các báo cáo toàn cầu, giúp bạn nhìn rõ thực trạng, thấu hiểu nguyên nhân và định hình hướng đi chiến lược để vượt qua giai đoạn “chững lại” này hướng tới hành trình Giải Mã Kỳ Lân bền vững, thực chất và lâu dài.

1. Toàn cảnh thị trường gọi vốn hạ nhiệt

Bức tranh gọi vốn của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đang chuyển từ rực rỡ sang ảm đạm với tốc độ đáng báo động. Tổng vốn đầu tư vào startup công nghệ chỉ đạt khoảng 120 triệu USD trong năm 2024, ghi nhận mức giảm sâu tới 77% so với thời kỳ đỉnh cao năm 2022. 

Cú sụt giảm này không chỉ phản ánh sự thận trọng của nhà đầu tư quốc tế trước biến động kinh tế toàn cầu, mà còn cho thấy nội lực yếu của nhiều mô hình kinh doanh khởi nghiệp tại Việt Nam: Thiếu lợi nhuận thực, dòng tiền âm kéo dài, và báo cáo tài chính thiếu minh bạch.

Ngành công nghệ tài chính vốn là ngọn cờ đầu trong các vòng gọi vốn cũng không tránh khỏi làn sóng sụt giảm. Nửa đầu năm 2025, đầu tư vào fintech Việt giảm hơn 50%, chạm đáy chỉ hơn 50 triệu USD. Sự lao dốc này là hệ quả tất yếu của áp lực thanh lọc sau giai đoạn “thổi phồng tăng trưởng” trong năm 2021–2022, khi nhiều kỳ lân Đông Nam Á bị bóc tách doanh thu ảo, mô hình không bền vững.

Trong bối cảnh đó, các nhà đầu tư ngày càng kỹ lưỡng: thay vì “đặt cược” vào tầm nhìn mơ hồ, họ yêu cầu số liệu tài chính thực, lộ trình lợi nhuận rõ ràng và minh bạch vận hành. 

“Chiếc phễu” đầu tư ngày càng siết chặt buộc startup Việt phải chuyển mình: Từ mô hình đốt tiền tăng trưởng sang chiến lược kiểm soát chi phí và tạo giá trị thật. Đây là thách thức sống còn nhưng cũng là cơ hội để những doanh nghiệp thực chất bật lên trong chu kỳ mới.

2. “Kỳ lân xác sống” – startup từng gọi vốn tỷ đô đang vật lộn

Cụm từ “kỳ lân xác sống” không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành thực tế đau đớn của nhiều startup từng được ca ngợi là biểu tượng tăng trưởng thần tốc. Họ từng gọi được hàng trăm triệu USD, đạt định giá tỷ đô nhờ khả năng “đốt tiền” giành thị phần và những kỳ vọng phóng đại về tương lai. 

Tuy nhiên, khi thị trường điều chỉnh, định giá các vòng gọi vốn sau không còn ưu ái, nhiều kỳ lân buộc phải đối diện với hiện thực: Doanh thu không đủ bù chi phí, sản phẩm chưa có lợi nhuận, và dòng tiền âm kéo dài.

Tình trạng “down round” – gọi vốn với định giá thấp hơn vòng trước – trở thành cơn ác mộng lan rộng. Các kỳ lân công nghệ phải gồng mình bảo vệ hình ảnh doanh nghiệp “tỷ đô”, dù nội tại đã xuống cấp nghiêm trọng. Tệ hơn, có startup buộc phải tái cấu trúc, sa thải nhân sự, đóng cửa thị trường nước ngoài và ngừng kế hoạch IPO.

Ở Việt Nam, những cái tên như MoMo, VNLife hay VNG đang dần cảm nhận sức ép tương tự. Các vòng gọi vốn gần đây ngày càng khó chốt, trong khi chi phí vận hành cao và áp lực từ nhà đầu tư cũ ngày càng lớn. Một số startup đang sống lay lắt bằng vốn tồn kho, trong khi kỳ vọng lên sàn gần như bất khả thi khi chưa có lợi nhuận.

Điều đáng nói là khủng hoảng này không phải nhất thời – nó là hệ quả tất yếu của một thời kỳ tăng trưởng nóng, khi “giấc mơ kỳ lân” được nuôi dưỡng bằng kỳ vọng thay vì nền tảng kinh doanh vững chắc. Giai đoạn sàng lọc này sẽ tách biệt giữa những startup thật sự có giá trị và những kỳ lân “phù phiếm”.

3. Tình thế của các kỳ lân Việt: VNG, MoMo, VNLife, Sky Mavis

Các “kỳ lân” công nghệ hàng đầu Việt Nam hiện đang bước vào giai đoạn khắc nghiệt chưa từng có, khi vừa phải duy trì định giá tỷ đô, vừa gồng mình trước áp lực lợi nhuận và kỳ vọng tăng trưởng. VNG – biểu tượng công nghệ Việt – đã lỗ liên tục 7 quý, buộc phải hoãn IPO tại Mỹ do điều kiện thị trường không thuận lợi và bản thân doanh nghiệp chưa đủ hấp dẫn với nhà đầu tư công chúng. Việc tiếp tục đầu tư vào mảng mới như trí tuệ nhân tạo hay game blockchain trong bối cảnh tài chính eo hẹp khiến VNG phải tái cấu trúc toàn diện.

MoMo và VNLife – hai kỳ lân trong lĩnh vực fintech – dù từng gọi vốn thành công từ các quỹ lớn như Warburg Pincus, SoftBank hay Mizuho, nhưng hiện đang đối diện với thách thức chuyển hóa mô hình sang có lợi nhuận. Áp lực mở rộng người dùng mới đã giảm, thay vào đó là bài toán khai thác hiệu quả tệp khách hàng cũ và gia tăng giá trị dịch vụ. Mặc dù vẫn giữ được định giá kỳ lân trên giấy tờ, nhưng nếu không sớm có lộ trình lợi nhuận, khả năng duy trì vị thế sẽ ngày càng mong manh.

Sky Mavis – startup blockchain nổi tiếng với tựa game Axie Infinity – từng được định giá hơn 3 tỷ USD, hiện cũng phải giảm tốc mạnh, tái cấu trúc sau bê bối bảo mật và thị trường tiền mã hóa suy thoái. Doanh nghiệp phải chuyển trọng tâm sang phát triển nền tảng Ronin để tạo nguồn thu ổn định, đồng thời cắt giảm chi phí hoạt động và nhân sự không cốt lõi.

Tổng thể, các kỳ lân Việt không còn dư địa “đốt tiền” như trước. Sự chuyển mình sang mô hình tài chính kỷ luật, có khả năng sinh lời thật sự là điều bắt buộc nếu họ muốn tiếp tục tồn tại trong bối cảnh dòng vốn đang rút đi nhanh chóng.

4. Vì sao “kỳ lân Việt” chững lại?

Việc giấc mơ kỳ lân tại Việt Nam chững lại không phải do thiếu ý tưởng hay tinh thần khởi nghiệp, mà đến từ bốn nguyên nhân cấu trúc sâu xa khiến hệ sinh thái khó bứt phá trong giai đoạn hiện tại.

Thứ nhất, chi phí vốn toàn cầu tăng mạnh kéo theo sự thay đổi khẩu vị đầu tư. Khi lãi suất tại các thị trường lớn như Mỹ, EU duy trì ở mức cao để kiểm soát lạm phát, dòng tiền trở nên “khó tính”. Các quỹ đầu tư mạo hiểm – vốn là động lực tăng trưởng cho kỳ lân bắt đầu rút khỏi các thị trường rủi ro cao và quay về vùng an toàn. Với Việt Nam, hệ quả là sự sụt giảm nhanh cả về số vòng gọi vốn và giá trị mỗi vòng.

Thứ hai, các nhà đầu tư ngày càng yêu cầu cao về tính minh bạch, lợi nhuận và lộ trình IPO thực tế. Mô hình “tăng trưởng bằng mọi giá” không còn được chấp nhận, thay vào đó là nhu cầu chứng minh dòng tiền dương, tỷ suất lợi nhuận hợp lý và chi phí hiệu quả. Nhiều startup Việt chưa thích ứng kịp với sự thay đổi này, dẫn đến việc không đủ điều kiện lọt vào “phễu gọi vốn” mới.

Thứ ba, chu kỳ phát triển của startup Việt kéo dài hơn so với thế giới. Trong khi một số thị trường có thể sản sinh kỳ lân trong vòng 2–3 năm, thì tại Việt Nam, thời gian để một startup đạt quy mô lớn và định giá 1 tỷ USD thường mất từ 7–10 năm. Nguyên nhân đến từ hạ tầng pháp lý chưa đầy đủ, thị trường tiêu dùng còn nhỏ và sự hạn chế trong khả năng mở rộng xuyên biên giới.

Cuối cùng, hành lang pháp lý và cơ chế IPO tại Việt Nam còn nhiều vướng mắc. Nhiều startup khó niêm yết do không đáp ứng các yêu cầu về lãi ròng, tỷ lệ sở hữu nước ngoài hoặc thiếu chuẩn mực kế toán quốc tế. Điều này khiến giấc mơ trở thành công ty đại chúng càng thêm xa vời, kéo theo sự e dè của nhà đầu tư quốc tế trong các vòng gọi vốn muộn.

5. Ánh sáng và triển vọng dài hạn

Dù thị trường hiện tại đang trải qua giai đoạn “thanh lọc”, nhưng đây không phải là hồi kết cho giấc mơ kỳ lân Việt. Ngược lại, sự điều chỉnh mạnh mẽ này mở ra cơ hội tái cấu trúc để hướng tới một hệ sinh thái startup bền vững và trưởng thành hơn – điều mà các thị trường phát triển đã trải qua.

Thứ nhất, hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam vẫn có nền tảng tăng trưởng dài hạn ổn định. Tỷ lệ dân số trẻ cao, mức độ số hóa nhanh chóng, cùng sự gia tăng tầng lớp trung lưu tạo điều kiện thuận lợi để hình thành các mô hình kinh doanh quy mô lớn trong các lĩnh vực như thương mại điện tử, công nghệ tài chính, y tế số, giáo dục số và logistics. Những yếu tố này duy trì sức hấp dẫn dài hạn đối với dòng vốn mạo hiểm.

Thứ hai, nhiều startup Việt đang trong giai đoạn “tiệm cận kỳ lân” (sunicorn) với định giá vài trăm triệu USD và mô hình kinh doanh rõ ràng. Những công ty này không còn chạy theo tăng trưởng bằng mọi giá mà tập trung vào lợi nhuận, dòng tiền, kiểm soát chi phí. Việc tích lũy nội lực tốt sẽ giúp họ trở thành kỳ lân thế hệ mới – bền vững, ổn định và có khả năng IPO khi thị trường khởi sắc.

Thứ ba, Chính phủ và các cơ quan quản lý đang từng bước cải cách hành lang pháp lý để hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Cơ chế sandbox, quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa, trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp số, và những thay đổi trong Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp – đều đang tạo lực đẩy dài hạn cho thị trường vốn khởi nghiệp.

Cuối cùng, khủng hoảng đầu tư hiện nay buộc các nhà sáng lập nhìn lại chiến lược, loại bỏ ảo vọng và tập trung vào giá trị thực. Đây chính là nền tảng để hình thành thế hệ kỳ lân mới – ít “hào nhoáng” nhưng vững vàng, tạo ra tác động kinh tế thực sự, có khả năng tồn tại và vươn ra toàn cầu.

6. Kết luận: Giấc mơ kỳ lân đang tái định hình

Sự hạ nhiệt của thị trường vốn không phải là dấu chấm hết cho giấc mơ kỳ lân tại Việt Nam, mà là bước chuyển mình cần thiết từ “bề rộng hào nhoáng” sang “chiều sâu thực chất”. Những startup không thể thích ứng với yêu cầu mới về lợi nhuận, minh bạch và vận hành hiệu quả buộc phải rời cuộc chơi – nhưng những doanh nghiệp bản lĩnh, có tư duy chiến lược dài hạn sẽ vươn lên mạnh mẽ hơn trong chu kỳ kế tiếp.

Chặng đường trở thành kỳ lân không còn là cuộc đua tốc độ mà là hành trình rèn luyện nội lực. Thời gian để một startup Việt tiến tới định giá tỷ đô có thể kéo dài 7–10 năm, nhưng điều quan trọng là xây dựng đúng nền tảng ngay từ đầu: sản phẩm có thị trường rõ ràng, mô hình kinh doanh tạo dòng tiền ổn định, đội ngũ kiên định và thích ứng tốt với biến động.

Trong bối cảnh nhà đầu tư ngày càng khó tính, khả năng kể câu chuyện tăng trưởng hợp lý, kiểm soát rủi ro và chứng minh tiềm năng sinh lời trở thành yếu tố sống còn. Song song, doanh nghiệp cũng cần quan tâm đến chiến lược IPO sớm: xây dựng cấu trúc vốn phù hợp, chuẩn hóa báo cáo tài chính và tuân thủ các quy định minh bạch để mở cửa ra thị trường vốn công khai khi thời điểm thuận lợi.

Nếu bạn là nhà sáng lập, quản lý cấp cao hay người đang trên hành trình gọi vốn, đừng chỉ nhìn vào nhãn “kỳ lân” – hãy nhìn vào lộ trình trưởng thành thực sự. HALO BIZ sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong quá trình tái cấu trúc chiến lược, định hình mô hình kinh doanh bền vững và khai thác tối đa các nguồn lực tài chính hiện có.

Hành trình Giải Mã Kỳ Lân không bắt đầu bằng vốn triệu đô mà bắt đầu từ tầm nhìn đúng đắn và chiến lược sắc sảo.

Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. 

Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]