Các chiến lược tăng trưởng như mở rộng quy mô, gọi vốn và cải thiện hiệu suất vận hành thường được ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, một yếu tố chiến lược then chốt nhưng lại bị nhiều doanh nghiệp bỏ quên chính là chiến lược thoái vốn.
Bài viết này phân tích sâu về vai trò, tác động và các yếu tố kỹ thuật trong việc xây dựng một chiến lược thoái vốn bài bản, đặc biệt trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh và dòng vốn đầu tư ngày càng chọn lọc hơn.
Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam dù đã đạt được doanh thu hàng trăm đến hàng ngàn tỷ đồng vẫn loay hoay khi cần thanh khoản cho cổ đông, nhà sáng lập hoặc nhà đầu tư. Lý do? Họ thiếu một lối thoát tài chính thông minh. Việc không chuẩn bị cho quá trình thoái vốn có thể khiến doanh nghiệp đánh mất cơ hội IPO, bị định giá thấp hoặc thậm chí mất quyền kiểm soát khi gặp khủng hoảng tài chính.
Theo khảo sát của HALOBIZ, đơn vị cố vấn chiến lược cho các doanh nghiệp dưới 100 triệu USD vốn hóa có 5 sai lầm phổ biến khiến nhiều doanh nghiệp không thể thoái vốn đúng lúc, đúng giá trị:
1. Chạy theo tăng trưởng mà bỏ quên lối ra
Phần lớn doanh nghiệp tập trung vào mở rộng quy mô, tối ưu doanh thu mà không tính đến việc tạo ra lối thoát hợp lý cho các bên liên quan. Điều này khiến doanh nghiệp bị động khi cần vốn xoay vòng hoặc khi cổ đông muốn rút lui. Việc thiếu chiến lược thoái vốn khiến quá trình chuyển nhượng cổ phần dễ rơi vào thế bất lợi.
2. Không chuẩn bị cho IPO từ giai đoạn đầu
IPO không phải là đích đến dành riêng cho các tập đoàn tỷ đô. Ngay cả các doanh nghiệp quy mô trung bình cũng có thể niêm yết nếu chuẩn hóa được hệ thống, vận hành và báo cáo. Tuy nhiên, việc thiếu tư duy “xây để IPO” từ đầu khiến nhiều doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội gọi vốn đại chúng hoặc bị loại khỏi các thương vụ M&A tiềm năng.
3. Minh bạch tài chính kém
Rào cản lớn nhất cho một thương vụ thoái vốn thành công là sự thiếu minh bạch. Các vấn đề như hạch toán không chuẩn, không kiểm toán độc lập, trộn lẫn tài sản cá nhân và doanh nghiệp… đều khiến nhà đầu tư mất niềm tin. Một báo cáo tài chính rõ ràng, chuẩn mực là điều kiện tiên quyết cho định giá cao và chuyển nhượng thành công.
4. Cấu trúc cổ phần phức tạp
Khi cổ phần bị chia nhỏ cảm tính, thiếu chiến lược, doanh nghiệp rất khó triển khai M&A hay IPO. Việc không có thoả thuận cổ đông rõ ràng hoặc thiếu kiểm soát dẫn đến quyền sở hữu phân mảnh – đây là rủi ro nghiêm trọng trong các giai đoạn tái cấu trúc hoặc thoái vốn.
5. Tư duy “xây để giữ” thay vì “xây để sẵn sàng bán”
Nhiều nhà sáng lập có tâm lý giữ lại toàn bộ doanh nghiệp vì xem đó là đứa con tinh thần. Tuy nhiên, trong một số giai đoạn, việc bán cổ phần chiến lược hoặc mở đường cho nhà đầu tư mới chính là đòn bẩy tăng trưởng tiếp theo. Việc thiếu tư duy “xây để có thể bán” khiến doanh nghiệp bỏ lỡ cơ hội lớn và thiếu linh hoạt trong chiến lược tài chính.
Ba trụ cột xây dựng chiến lược thoái vốn bài bản
Một chiến lược thoái vốn không thể là phương án đối phó. Nó cần được thiết kế như một phần cốt lõi của chiến lược tăng trưởng dài hạn. Dưới đây là 3 giải pháp quan trọng để giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược thoái vốn hiệu quả từ sớm:
1. Đồng bộ lộ trình gọi vốn – thoái vốn
Ở mỗi vòng gọi vốn (Angel, Seed, Series A, Series B…), doanh nghiệp cần:
Điều này giúp nhà đầu tư có niềm tin dài hạn và tạo sự chủ động cho doanh nghiệp trong việc tái cấu trúc.
2. Chuẩn hóa hệ thống tài chính và chiến lược
Một doanh nghiệp có báo cáo tài chính chuẩn, chiến lược kinh doanh mạch lạc và mô hình có thể nhân rộng sẽ dễ dàng thu hút nhà đầu tư và đạt được mức định giá cao. Đây không chỉ là yêu cầu để thoái vốn mà còn là tiêu chuẩn để nâng tầm doanh nghiệp lên đẳng cấp khu vực hoặc toàn cầu.
3. Đồng hành với cố vấn chuyên nghiệp
Thoái vốn là quá trình đòi hỏi kỹ năng tổng hợp: tài chính, pháp lý, đàm phán và chiến lược. Một đơn vị cố vấn như HALOBIZ sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng lộ trình phù hợp, chuẩn hóa toàn bộ hệ thống và định vị doanh nghiệp hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư.
Thoái vốn nền tảng cho IPO và M&A thành công
Thoái vốn đúng lúc giúp doanh nghiệp hiện thực hóa giá trị, tối ưu hóa dòng tiền và tạo tiền đề cho IPO hoặc M&A. Đây không chỉ là công cụ tài chính mà còn là đòn bẩy chiến lược:
Đặc biệt, với các doanh nghiệp dưới 100 triệu USD vốn hóa – việc xây dựng một lộ trình thoái vốn rõ ràng là điều kiện để vượt ngưỡng tăng trưởng và gia nhập nhóm doanh nghiệp tiềm năng trong mắt nhà đầu tư quốc tế.
