Tối ưu thuế hay “né” thuế? Startup dễ rơi vào bẫy pháp lý

Trong hành trình khởi nghiệp đầy gian nan, “Gọi vốn” không chỉ là một bước chuyển mình về tài chính, mà còn là phép thử thực sự về sự chuyên nghiệp, minh bạch và tư duy dài hạn của nhà sáng lập. Thế nhưng, giữa áp lực tiết kiệm chi phí, tối ưu dòng tiền và mong muốn hấp dẫn nhà đầu tư, không ít startup sa vào “vùng xám” giữa việc tối ưu thuế và hành vi né thuế. Sự nhầm lẫn này không chỉ là rủi ro nhỏ – mà chính là “cái bẫy vô hình” có thể khiến doanh nghiệp mất cơ hội tiếp cận nhà đầu tư, bị từ chối gọi vốn, hoặc thậm chí vướng vào vòng xoáy pháp lý và mất trắng thành quả khởi nghiệp.

Nỗi đau nằm ở chỗ: Nhiều nhà sáng lập chưa có đủ kiến thức tài chính – pháp lý lại thường nghe theo lời khuyên thiếu kiểm chứng, hoặc chọn cách “linh động sổ sách” để tiết kiệm vài chục triệu đồng thuế. Nhưng chính sự thiếu minh bạch ấy lại khiến các nhà đầu tư chuyên nghiệp quay lưng, vì họ không đặt cược vào những mô hình có nguy cơ “rủi ro pháp lý cao”.

Bài viết này HALOBIZ mang đến một góc nhìn chuyên sâu, phân tích rõ ranh giới giữa tối ưu và né thuế, đồng thời chỉ ra cách để doanh nghiệp vừa đảm bảo pháp lý, vừa xây dựng nền tảng vững chắc để gọi vốn thành công. Đây là cẩm nang không thể bỏ qua với những ai thực sự nghiêm túc trên hành trình đưa startup của mình ra biển lớn.

1. Tối ưu thuế và né thuế: Hiểu rõ để tránh nhầm lẫn

Trong bối cảnh doanh nghiệp khởi nghiệp ngày càng phải “liệu cơm gắp mắm” để duy trì vận hành và thu hút nhà đầu tư, việc quản lý chi phí – đặc biệt là chi phí thuế – trở thành một bài toán sống còn. Tuy nhiên, không ít nhà sáng lập vì thiếu hiểu biết hoặc tư duy “lách luật” đã rơi vào cái bẫy giữa tối ưu thuế và né thuế. Việc không phân biệt rạch ròi hai khái niệm này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: Vừa mất uy tín với nhà đầu tư, vừa có nguy cơ bị xử phạt hành chính hoặc hình sự.

Tối ưu thuế: Giải pháp hợp pháp giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng tài chính

Tối ưu thuế là quá trình doanh nghiệp chủ động nghiên cứu và áp dụng các quy định hợp pháp của pháp luật thuế nhằm giảm thiểu nghĩa vụ tài chính nhưng vẫn đảm bảo minh bạch. Đây là cách làm được khuyến khích, thể hiện tư duy quản trị chiến lược và hiểu biết pháp lý của nhà sáng lập.

Ví dụ minh họa:

• Một startup công nghệ lựa chọn đặt trụ sở tại Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh để được hưởng chính sách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm đầu, sau đó giảm 50% trong 9 năm tiếp theo.
  
  
• Doanh nghiệp tận dụng các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp của Nhà nước, như miễn lệ phí môn bài trong năm đầu thành lập, hoặc được giảm thuế giá trị gia tăng nếu thuộc nhóm ngành ưu đãi.
  
  

Những hành động này không chỉ hợp pháp, mà còn tạo ra hình ảnh tích cực với nhà đầu tư – rằng doanh nghiệp biết tận dụng chính sách để phát triển bền vững.

Né thuế: Lằn ranh đỏ có thể giết chết khả năng gọi vốn

Ngược lại, né thuế là hành vi cố tình vi phạm quy định nhằm trốn tránh nghĩa vụ thuế. Đây là hành động bất hợp pháp, có thể bị xử phạt từ hành chính cho đến hình sự, tùy theo mức độ vi phạm.

Một số biểu hiện điển hình:

• Doanh nghiệp khai báo giảm doanh thu, thậm chí không xuất hóa đơn cho một số đơn hàng để tránh phải nộp thuế giá trị gia tăng hoặc thuế thu nhập.
  
  
• Lập hóa đơn khống, hợp đồng mua bán giả tạo để tăng chi phí, giảm lợi nhuận tính thuế.
  
  
• Chuyển lợi nhuận sang cá nhân hoặc bên thứ ba để né trách nhiệm nộp thuế doanh nghiệp.
  
  

Hành vi né thuế không chỉ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước, mà còn khiến doanh nghiệp bị đánh giá rủi ro cao trong mắt các quỹ đầu tư hoặc định chế tài chính. Không nhà đầu tư nào muốn rót vốn vào một doanh nghiệp có nguy cơ bị thanh tra, truy thu thuế hoặc dính đến kiện tụng pháp lý.

Phân biệt rõ giữa “tối ưu thuế” và “né thuế” là bước đầu tiên giúp startup xây dựng một nền tảng pháp lý vững chắc, từ đó tạo sự tin tưởng tuyệt đối với các nhà đầu tư – điều kiện tiên quyết để gọi vốn thành công trong giai đoạn đầy cạnh tranh hiện nay.

2. Những sai lầm phổ biến khi startup cố “né” thuế trong quá trình gọi vốn

Trong hành trình gọi vốn, một trong những áp lực lớn nhất với startup là phải “đẹp hóa” báo cáo tài chính để gây ấn tượng với nhà đầu tư. Khi đó, nhiều nhà sáng lập – đặc biệt là người chưa có kinh nghiệm – dễ rơi vào vòng xoáy sai lầm: Tìm mọi cách né thuế để làm cho lợi nhuận tăng lên một cách giả tạo. Họ tin rằng nếu số liệu “đẹp”, khả năng gọi vốn sẽ cao hơn. Thế nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại: hành vi này không chỉ tiềm ẩn rủi ro pháp lý mà còn làm sụp đổ niềm tin của nhà đầu tư.

Một số sai lầm phổ biến cần tránh:

Tạo giao dịch giả với công ty “sân sau”

Đây là hình thức gian lận thường gặp, khi startup thiết lập các công ty con, hoặc hợp tác với bên thứ ba có liên quan để phát sinh các chi phí không có thật, từ đó làm giảm lợi nhuận chịu thuế.

Ví dụ thực tế:
 Một startup thuê công ty “sân sau” tư vấn chiến lược với hợp đồng trị giá hàng trăm triệu đồng mỗi tháng – nhưng đây chỉ là giao dịch trên giấy. Thực chất không có dịch vụ nào được thực hiện. Hành vi này không chỉ bị truy thu thuế khi bị phát hiện, mà còn khiến hồ sơ tài chính mất đi sự minh bạch – điều mà các quỹ đầu tư rất coi trọng.

Lập báo cáo tài chính thiếu trung thực

Vì muốn giảm mức thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, nhiều startup cố tình không phản ánh đúng doanh thu hoặc chi phí thật sự. Việc lập báo cáo tài chính thiếu trung thực là hành vi vi phạm nghiêm trọng quy định kế toán, kiểm toán và pháp luật thuế.

Nguy cơ nghiêm trọng:
 Khi nhà đầu tư tiến hành thẩm định (due diligence), các số liệu bị bóp méo này sẽ dễ dàng bị phát hiện. Và khi đó, toàn bộ tiến trình gọi vốn có thể bị chấm dứt ngay lập tức, kèm theo hậu quả pháp lý.

Trốn tránh nghĩa vụ thuế và bảo hiểm với nhân viên

Một số startup, vì muốn tối ưu dòng tiền ngắn hạn, chọn cách không ký hợp đồng lao động chính thức, không đóng bảo hiểm xã hội hay thuế thu nhập cá nhân cho nhân viên. Tuy nhiên, hành vi này không chỉ là trốn thuế, mà còn vi phạm nghiêm trọng luật lao động.

Tác động dài hạn:

• Gây mất niềm tin trong nội bộ đội ngũ.
  
  
• Tạo rủi ro bị xử phạt khi bị thanh tra lao động.
  
  
• Khi nhà đầu tư hỏi về chính sách nhân sự, startup không thể cung cấp giấy tờ minh bạch – làm giảm điểm nghiêm trọng trong mắt quỹ đầu tư.
  
  

Tự “làm đẹp sổ sách” bằng cách né thuế không bao giờ là lựa chọn khôn ngoan. Startup muốn gọi vốn thành công cần xây dựng niềm tin bằng tính minh bạch và tuân thủ pháp luật, chứ không phải bằng những con số “đẹp giả tạo”. Nhà đầu tư ngày nay không chỉ nhìn vào lợi nhuận, mà còn quan tâm đến năng lực vận hành và đạo đức doanh nghiệp.

3. Né thuế: Không chỉ là vi phạm pháp luật mà còn là “tự sát thương hiệu”

Trong môi trường khởi nghiệp hiện đại, nơi mỗi bước đi đều có thể bị soi xét kỹ lưỡng bởi nhà đầu tư, quỹ tài chính hoặc đối tác chiến lược, việc lựa chọn cách “né thuế” không còn là chiêu trò tài chính, mà là một bước đi sai lầm mang tính hủy hoại. Startup có thể kiếm được vài trăm triệu đồng nhờ trốn thuế, nhưng cái giá phải trả là niềm tin, uy tín và khả năng phát triển dài hạn – những yếu tố sống còn trong hành trình gọi vốn và mở rộng doanh nghiệp.

Những hậu quả nghiêm trọng mà startup phải đối mặt:

Bị xử phạt hành chính với mức phạt cao

Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng về các chế tài đối với hành vi trốn thuế hoặc kê khai sai. Mức xử phạt hành chính có thể lên tới 20% số tiền thuế trốn, cộng thêm tiền chậm nộp và truy thu gốc, khiến tổng thiệt hại có thể lên tới hàng tỷ đồng.

Ví dụ điển hình: Theo Tổng cục Thuế, trong năm 2023 đã có hàng trăm doanh nghiệp khởi nghiệp bị xử phạt hành chính vì hành vi lập hóa đơn khống, trốn thuế thu nhập doanh nghiệp. Các mức phạt dao động từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng, chưa kể tổn thất uy tín.

Lãnh đạo doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Khi hành vi né thuế vượt ngưỡng hình sự (ví dụ, trốn thuế từ 300 triệu đồng trở lên với tổ chức), người đại diện pháp luật của doanh nghiệp có thể bị khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự. Đây là dấu chấm hết cho khả năng gọi vốn và phát triển.

Hệ lụy nghiêm trọng:

• Cá nhân bị ghi nhận tiền án, mất khả năng điều hành doanh nghiệp trong tương lai.
  
  
• Công ty bị cấm tham gia các gói hỗ trợ, đấu thầu hoặc chương trình ưu đãi của Nhà nước.
  
  

 Mất uy tín hoàn toàn trong mắt nhà đầu tư

Với nhà đầu tư, niềm tin là tài sản vô giá. Một startup từng bị phát hiện vi phạm pháp luật thuế sẽ mất điểm nghiêm trọng trong các vòng gọi vốn kế tiếp. Đối với các quỹ đầu tư lớn, việc minh bạch tài chính và tuân thủ pháp lý là điều kiện tiên quyết trước khi giải ngân.

Câu chuyện thực tế: Một startup công nghệ nổi bật tại Hà Nội năm 2022 từng huy động được vốn giai đoạn đầu rất nhanh. Tuy nhiên, khi chuẩn bị bước vào vòng Series A, startup này bị phát hiện lập hóa đơn khống để giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Kết quả là bị xử phạt hàng trăm triệu đồng, đồng thời mất đi hợp đồng đầu tư trị giá 1,5 triệu USD từ một quỹ đầu tư Nhật Bản. Danh tiếng startup này sau đó xuống dốc, không thể tiếp cận thêm bất kỳ nhà đầu tư nào khác trong 2 năm liên tiếp.

Bài học cốt lõi: Trong thế giới đầu tư, mọi dấu vết gian lận đều sẽ bị phát hiện. Startup không thể đi đường tắt bằng cách né thuế. Sự trung thực, minh bạch và tuân thủ pháp luật chính là nền tảng vững chắc giúp doanh nghiệp phát triển lâu dài và gọi vốn thành công.

4. Tối ưu thuế minh bạch: Bệ phóng hợp pháp cho chiến lược gọi vốn

Thay vì tìm cách né thuế – hành vi dễ dàng dẫn doanh nghiệp đến bờ vực rủi ro – startup hoàn toàn có thể lựa chọn con đường thông minh hơn: Tối ưu thuế một cách hợp pháp. Đây là chiến lược không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính ban đầu, mà còn củng cố niềm tin từ nhà đầu tư bằng sự minh bạch và chiến lược vận hành chuyên nghiệp.

Các phương pháp tối ưu thuế hợp pháp mà startup nên áp dụng:

Tận dụng ưu đãi thuế dành cho doanh nghiệp mới thành lập

Luật Thuế hiện hành có nhiều chính sách khuyến khích dành cho startup trong những năm đầu khởi nghiệp. Đây là cơ hội mà mọi doanh nghiệp non trẻ nên khai thác.

Ví dụ cụ thể:

• Startup được miễn lệ phí môn bài trong năm đầu tiên nếu thành lập trong giai đoạn hỗ trợ của chính phủ.
  
  
• Các doanh nghiệp có doanh thu dưới ngưỡng nhất định có thể được miễn hoặc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp tạm thời.
  
  

Đăng ký hoạt động tại khu công nghệ cao hoặc khu chế xuất

Những địa điểm này thường được hưởng chính sách thuế ưu đãi đặc biệt từ nhà nước, đặc biệt đối với các lĩnh vực như công nghệ, kỹ thuật cao, phần mềm.

Ví dụ điển hình: Startup công nghệ hoạt động tại Khu Công nghệ cao TP.HCM có thể được:

• Miễn 4 năm thuế thu nhập doanh nghiệp,
  
  
• Giảm 50% trong 9 năm tiếp theo,
  
  
• Áp dụng thuế suất ưu đãi 10% thay vì mức phổ thông 20% trong thời gian dài.
  
  

Tối ưu cơ cấu tài chính và giao dịch nội bộ minh bạch

Một chiến lược khôn ngoan là xây dựng hệ thống kế toán rõ ràng, chuẩn mực và hợp pháp. Các khoản chi phí cần được chứng minh bằng hóa đơn, hợp đồng hợp lệ. Doanh thu cần phản ánh đúng thực tế.

Lưu ý quan trọng:

• Sử dụng phần mềm kế toán chuẩn (được chấp nhận bởi cơ quan thuế).
  
  
• Không sử dụng chi phí không có chứng từ để khấu trừ thuế.
  
  
• Kiểm soát chặt chẽ các khoản chi giao dịch với đối tác, nhân viên, nhà cung cấp.
  
  

Chủ động tham khảo tư vấn pháp lý – tài chính từ chuyên gia

Tối ưu thuế là bài toán không đơn giản và đòi hỏi hiểu biết chuyên sâu. Việc thuê tư vấn hoặc hợp tác với đơn vị chuyên nghiệp ngay từ đầu sẽ giúp startup tránh những sai sót không đáng có.

Tối ưu thuế hợp pháp không chỉ là cách để tiết kiệm chi phí, mà còn là chiến lược dài hạn xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc. Chính sự minh bạch này là yếu tố giúp startup tăng điểm trong mắt nhà đầu tư, gia tăng cơ hội thành công trong các vòng gọi vốn tiếp theo.

5. Chủ động hợp tác với chuyên gia: “Lá chắn pháp lý” cho hành trình gọi vốn

Trong môi trường pháp lý ngày càng chặt chẽ và hệ sinh thái đầu tư ngày càng khắt khe, việc tự mình “xoay sở” các vấn đề thuế – kế toán – pháp lý là điều quá sức đối với nhiều nhà sáng lập startup. Đặc biệt khi bước vào các vòng gọi vốn quan trọng, bất kỳ sai sót nào về pháp lý cũng có thể trở thành “điểm trừ chí mạng” khiến nhà đầu tư quay lưng. Chính vì thế, việc hợp tác với chuyên gia tư vấn pháp lý chuyên nghiệp không chỉ là lựa chọn khôn ngoan mà là bước đi bắt buộc nếu muốn phát triển bền vững.

Những vai trò quan trọng của chuyên gia tư vấn thuế – pháp lý:

Rà soát kỹ lưỡng toàn bộ giao dịch và hợp đồng

Trước khi tiến hành gọi vốn, doanh nghiệp cần kiểm tra lại toàn bộ các giao dịch tài chính, hợp đồng mua bán, hợp đồng lao động, hợp đồng thuê mướn, dịch vụ… Việc này đảm bảo:

• Các chi phí hợp pháp, có chứng từ đầy đủ.
  
  
• Không có “giao dịch ẩn” hoặc rủi ro pháp lý tồn đọng.
  
  
• Doanh nghiệp không bị truy thu hay xử phạt sau khi gọi vốn thành công.
  
  

Tư vấn xây dựng hệ thống kế toán minh bạch, chuẩn chỉnh

Một hệ thống kế toán khoa học và minh bạch là nền tảng giúp doanh nghiệp:

• Tự tin công bố báo cáo tài chính với nhà đầu tư.
  
  
• Tránh các sai sót về hạch toán có thể bị xem là gian lận.
  
  
• Chuẩn bị tốt cho việc kiểm toán, thẩm định tài chính trong các vòng gọi vốn.
  
  

Thực tế: Nhiều startup mất cơ hội đầu tư chỉ vì không thể cung cấp được báo cáo tài chính đạt chuẩn kiểm toán.

Hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn hợp pháp, minh bạch

Các chuyên gia có kinh nghiệm sẽ hỗ trợ startup:

• Chuẩn hóa hồ sơ pháp lý và tài chính để đủ điều kiện tiếp cận các quỹ đầu tư chuyên nghiệp.
  
  
• Tư vấn lựa chọn hình thức huy động vốn phù hợp với mô hình doanh nghiệp (huy động từ cá nhân, tổ chức, phát hành cổ phần…).
  
  
• Tránh các hình thức “gọi vốn chui” hoặc vận động vốn không được pháp luật công nhận – có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
  
  

Giá trị lớn nhất khi làm việc với chuyên gia là sự an tâm. Trong khi nhà sáng lập tập trung phát triển sản phẩm và thị trường, các chuyên gia sẽ là “hàng rào pháp lý” bảo vệ startup khỏi những rủi ro ngầm trong hành trình gọi vốn. Đây chính là bước đi chiến lược để startup phát triển dài hạn, minh bạch và vững vàng trước mọi thẩm định đầu tư.

Kết luận

Gọi vốn là bước ngoặt lớn, quyết định sự sống còn và phát triển của startup. Thay vì rơi vào những bẫy pháp lý khi “né thuế”, doanh nghiệp nên chủ động áp dụng các biện pháp tối ưu thuế đúng luật, minh bạch. Đặc biệt, hãy luôn tìm đến các chuyên gia tư vấn pháp lý giàu kinh nghiệm để bảo vệ hành trình gọi vốn an toàn và hiệu quả.

Bạn cần tư vấn thêm về việc tối ưu thuế trong quá trình gọi vốn cho startup? Đừng ngần ngại liên hệ ngay với đội ngũ HALOBIZ để được hỗ trợ tận tình!

Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. 

Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]