Trong vài năm gần đây, những startup từng được rót hàng triệu USD trong các vòng gọi vốn đã lần lượt đối mặt với thực tế phũ phàng: Dòng vốn đang rút chạy. Hệ quả từ các vụ sụp đổ như Silicon Valley Bank, Silvergate hay sự siết chặt từ các quỹ đầu tư mạo hiểm khiến nhà sáng lập không còn “đốt tiền để tăng trưởng”.
Thay vào đó, họ buộc phải đối diện với những câu hỏi sống còn: Làm sao để duy trì vận hành mà không cần gọi vốn mới? Làm thế nào để pivot mô hình kinh doanh khi tiền mặt gần cạn? Có thể tồn tại giữa làn sóng sa thải, thu hẹp quy mô và giảm chi phí triệt để?
Nỗi đau lớn nhất không chỉ là thiếu vốn mà còn là mất niềm tin từ nhà đầu tư, nhân sự giỏi rời đi, thị trường biến động khó lường và không còn dư địa để thử sai. Nhưng mong muốn sống sót, tồn tại và phục hồi vẫn cháy bỏng với mọi nhà sáng lập. Họ khao khát một lộ trình thực tế, không màu mè, với giải pháp khả thi để giữ startup vượt qua thời kỳ thắt lưng buộc bụng.
Bài viết này HALO BIZ tổng hợp những chiến lược cốt lõi, đã được kiểm chứng qua các giai đoạn suy thoái toàn cầu, giúp startup Việt Nam giữ vững “runway”, đa dạng hóa nguồn vốn và từng bước chuyển hóa khó khăn thành cơ hội tái cấu trúc vững chắc hơn.
1. Giảm “độ đốt” vốn và kéo dài runway
Trong bối cảnh thị trường vốn ngày càng thu hẹp, việc kéo dài runway – khoảng thời gian startup có thể hoạt động trước khi cạn tiền trở thành yếu tố sống còn. Đầu tiên, startup cần xác định chính xác burn rate, tức tốc độ tiêu tiền hàng tháng, để từ đó tính được runway hiện tại. Việc kiểm soát burn rate không chỉ giúp nắm bắt rủi ro mà còn tạo ra kế hoạch tài chính chủ động trong mọi kịch bản.
Một trong những cách hiệu quả nhất để giảm burn rate là cắt giảm chi phí không thiết yếu. Hầu hết startup hiện nay đang chi tiêu quá mức vào các công cụ phần mềm, dịch vụ thuê ngoài hay văn phòng không còn phù hợp. Việc chuyển sang mô hình làm việc từ xa, thương lượng lại hợp đồng thuê và rà soát ngân sách SaaS giúp tiết kiệm đến 30–40% chi phí hoạt động. Đồng thời, việc tinh giản nhân sự hoặc tái cấu trúc đội ngũ theo mô hình linh hoạt theo dự án cũng là chiến lược hợp lý.
Tuy nhiên, giảm chi không đủ nếu doanh thu không ổn định. Vì vậy, tăng cường lợi nhuận từ từng đơn vị sản phẩm unit economics – là bước tiếp theo. Điều này đồng nghĩa với việc chỉ tập trung vào dòng sản phẩm hoặc dịch vụ có biên lợi nhuận cao, mang lại dòng tiền nhanh và dễ lặp lại. Startup nên ưu tiên các hoạt động có thể chứng minh rõ ràng tỉ suất sinh lợi (ROI), tạm ngưng các dự án mang tính dài hạn hoặc chưa có đầu ra chắc chắn.
Bên cạnh đó, dự báo dòng tiền và xây dựng các mô hình kịch bản là yếu tố chiến lược. Các startup nên thực hiện stress-test tài chính, đặt ra ít nhất ba kịch bản: cơ sở, tiêu cực và rất tiêu cực. Điều này giúp đội ngũ lãnh đạo có khả năng phản ứng nhanh, ra quyết định chính xác khi các yếu tố bên ngoài biến động. Hơn nữa, việc theo dõi các chỉ số tài chính hàng tuần, thay vì chỉ hàng tháng, giúp nhà sáng lập kịp thời nhận diện vấn đề và điều chỉnh kịp thời.
Cuối cùng, startup cần chuyển từ tư duy “phát triển bằng mọi giá” sang mô hình vận hành tinh gọn nơi mỗi đồng chi ra đều mang mục tiêu cụ thể và đo lường được. Đây không chỉ là chiến lược sống còn mà còn là bước đệm để xây dựng niềm tin với nhà đầu tư trong những vòng gọi vốn tiếp theo.
2. Củng cố mô hình kinh doanh & định vị thị trường
Trong thời kỳ thắt lưng buộc bụng, một mô hình kinh doanh chỉ tồn tại được nếu đủ linh hoạt và thực dụng. Đầu tiên, startup cần rà soát toàn bộ chuỗi giá trị hiện có để xác định đâu là giá trị cốt lõi thực sự khách hàng sẵn sàng chi trả. Không ít doanh nghiệp khởi nghiệp đã sa đà vào việc phát triển sản phẩm “lý tưởng hóa”, quá phức tạp hoặc hướng đến tệp khách hàng chưa sẵn sàng chi tiêu. Thay vào đó, tập trung giải quyết đúng một vấn đề cấp thiết, cho một nhóm khách hàng nhỏ nhưng rõ ràng, giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi và rút ngắn chu kỳ doanh thu.
Tiếp theo là tối ưu chỉ số lợi nhuận đơn vị – unit economics. Startup cần đặt mục tiêu không còn phụ thuộc vào vốn bên ngoài để duy trì hoạt động. Điều này bắt đầu từ việc điều chỉnh giá bán, kiểm soát chi phí vận hành trên từng sản phẩm hoặc dịch vụ, đồng thời gia tăng giá trị trọn đời của khách hàng (LTV). Khi mô hình kinh doanh đạt mức có thể tự nuôi sống đội ngũ, đó chính là bước tiến chiến lược để chuẩn bị cho các vòng gọi vốn tiếp theo với thế chủ động.
Ngoài ra, định vị thị trường cần được làm mới thường xuyên để phù hợp với xu hướng tiêu dùng thay đổi nhanh chóng. Startup cần trả lời rõ ba câu hỏi: Ai là khách hàng mục tiêu? Giá trị nào là khác biệt? Lý do nào khiến khách hàng lựa chọn mình thay vì đối thủ? Việc định vị rõ ràng không chỉ giúp dễ dàng truyền thông mà còn là nền tảng để ưu tiên nguồn lực đúng chỗ. Những startup thành công thường là những người dám thay đổi thông điệp và cách tiếp cận để thích nghi với thị trường thực tế, thay vì cố bám vào kế hoạch ban đầu.
Cuối cùng, nếu mô hình kinh doanh hiện tại không thể chứng minh hiệu quả, hãy chủ động pivot – chuyển hướng sang thị trường hoặc phương pháp khai thác khác. Đây không phải là dấu hiệu của thất bại mà là biểu hiện của một startup trưởng thành và biết học từ thực tiễn. Pivot đúng thời điểm giúp tái cấu trúc nguồn lực, mở ra kênh doanh thu mới và củng cố lại lòng tin từ nhà đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn vốn hóa hạn chế.
3. Đa dạng hóa nguồn vốn – Hạn chế lệ thuộc
Khi thị trường rơi vào trạng thái siết chặt thanh khoản, việc phụ thuộc vào một hoặc hai nguồn vốn duy nhất sẽ đẩy startup vào tình thế rủi ro cao. Dấu hiệu rõ rệt nhất là khi một nhà đầu tư trì hoãn giải ngân hoặc rút cam kết, doanh nghiệp có thể đứng trước nguy cơ mất khả năng thanh toán chỉ sau vài tuần. Do đó, chiến lược sống còn lúc này là đa dạng hóa nguồn vốn để tăng tính bền vững tài chính và chủ động hơn trong mọi tình huống.
Để thực hiện điều này, startup cần tái cấu trúc chiến lược huy động vốn, không chỉ giới hạn ở các quỹ đầu tư mạo hiểm. Cần mở rộng sang nhiều kênh như nhà đầu tư thiên thần, huy động cộng đồng, vốn từ tổ chức phát triển, chương trình tài trợ khởi nghiệp của nhà nước hoặc các tổ chức quốc tế. Mỗi nguồn đều có đặc điểm riêng: Từ kỳ vọng lợi nhuận, thời gian nắm giữ cho đến mức độ can thiệp vào vận hành, vì vậy startup cần chuẩn bị bộ dữ liệu tài chính, kế hoạch kinh doanh và hồ sơ pháp lý thật rõ ràng để tiếp cận hiệu quả từng nhóm đối tượng.
Bên cạnh việc tìm kiếm vốn mới, một chiến lược quan trọng khác là tối ưu vòng đời quan hệ với nhà đầu tư hiện tại. Giao tiếp minh bạch, cập nhật tình hình thường xuyên và chủ động đề xuất các phương án điều chỉnh khi cần thiết sẽ giúp xây dựng lòng tin và duy trì sự hỗ trợ dài hạn. Trong trường hợp gặp khủng hoảng dòng tiền, chính các nhà đầu tư tin tưởng thường là người đầu tiên hỗ trợ giải pháp cầu nối để duy trì hoạt động.
Startup cũng nên chủ động đánh giá và phân loại từng nguồn vốn theo độ rủi ro và thời gian giải ngân, từ đó thiết lập “rổ vốn” hợp lý. Vốn ngắn hạn phục vụ hoạt động hàng ngày, vốn trung hạn để mở rộng vận hành và vốn dài hạn cho phát triển sản phẩm chiến lược. Việc thiết lập cơ cấu này không chỉ giúp tránh phụ thuộc mà còn giúp tối ưu chi phí vốn và nâng cao năng lực quản trị tài chính trong dài hạn.
Cuối cùng, trong một thị trường khan hiếm vốn, thái độ chủ động, chuẩn bị kỹ lưỡng và linh hoạt trong gọi vốn là yếu tố phân biệt startup có khả năng tồn tại với phần còn lại. Gọi vốn không chỉ là một hành động tài chính mà còn là năng lực chiến lược thể hiện rõ tầm nhìn, khả năng thực thi và cam kết đồng hành bền vững.
4. Minh bạch – Ứng xử chuyên nghiệp với nhà đầu tư
Khi nguồn vốn đang trở nên khan hiếm, sự minh bạch không còn là giá trị cộng thêm mà là yếu tố bắt buộc để duy trì mối quan hệ bền vững với nhà đầu tư. Trong bối cảnh bất định, các quỹ và nhà đầu tư cá nhân đang ngày càng cẩn trọng, đòi hỏi các startup phải thể hiện được mức độ chuyên nghiệp cao hơn trong quản trị thông tin, dự báo rủi ro và khả năng ứng phó. Việc giao tiếp không rõ ràng hoặc giấu nhẹm những vấn đề nội bộ sẽ nhanh chóng khiến nhà đầu tư đánh mất lòng tin, kéo theo hậu quả tiêu cực trong các vòng gọi vốn tiếp theo.
Một trong những bước đầu tiên để xây dựng lòng tin là thiết lập cơ chế báo cáo định kỳ minh bạch. Báo cáo tài chính hàng tháng hoặc hàng quý cần được chuẩn hóa theo mẫu rõ ràng, thể hiện đầy đủ dòng tiền, chi phí, tình hình tăng trưởng và các vấn đề phát sinh. Không chỉ đơn thuần là báo cáo con số, startup cần diễn giải bối cảnh, giải thích các chỉ số bất thường và đề xuất giải pháp đi kèm. Khi có vấn đề xảy ra, việc chủ động thông báo, thể hiện tinh thần cầu thị và minh chứng hành động cụ thể giúp tạo dựng hình ảnh một đội ngũ chuyên nghiệp, đáng tin cậy.
Ngoài báo cáo, việc xây dựng hệ thống quản lý thông tin minh bạch nội bộ – từ quy trình ra quyết định đến phân quyền tài chính cũng đóng vai trò quan trọng. Startup nên chủ động chia sẻ với nhà đầu tư các thay đổi lớn như cấu trúc tổ chức, nhân sự chủ chốt, định hướng sản phẩm mới hay các thương vụ hợp tác chiến lược. Những minh bạch này không chỉ thể hiện trách nhiệm mà còn tạo nền tảng để nhận được tư vấn chiến lược từ nhà đầu tư.
Ứng xử chuyên nghiệp cũng thể hiện qua việc lắng nghe phản hồi từ nhà đầu tư, phản hồi nhanh chóng và giữ cam kết đúng thời hạn. Việc đưa ra các kịch bản Plan A, Plan B và thậm chí Plan C không chỉ thể hiện năng lực chuẩn bị mà còn giúp nhà đầu tư cảm thấy an tâm hơn về khả năng kiểm soát rủi ro của đội ngũ sáng lập.
Cuối cùng, mối quan hệ giữa startup và nhà đầu tư nên được xây dựng dựa trên sự tin tưởng, minh bạch và đồng hành dài hạn. Sự chuyên nghiệp trong ứng xử, kết hợp với hành động cụ thể, là nền tảng vững chắc để không chỉ vượt qua giai đoạn khó khăn mà còn tạo tiền đề cho những vòng gọi vốn thành công trong tương lai.
5. Văn hóa doanh nghiệp linh hoạt & khả năng phục hồi
Trong bối cảnh thị trường đầy biến động và nguồn vốn thu hẹp, văn hóa doanh nghiệp không chỉ là yếu tố mềm về tinh thần, mà đã trở thành nền tảng chiến lược giúp startup thích ứng nhanh và duy trì hoạt động bền vững. Một tổ chức với văn hóa linh hoạt là tổ chức có khả năng thay đổi cấu trúc, tư duy và phương pháp làm việc một cách chủ động, dựa trên dữ liệu thực tiễn và tốc độ phản ứng thị trường. Đây là đặc điểm chung của các doanh nghiệp tồn tại qua những giai đoạn khủng hoảng kinh tế toàn cầu.
Yếu tố đầu tiên cần được củng cố là tư duy “phục hồi chủ động” – nghĩa là không đợi khủng hoảng đến mới phản ứng mà phải luôn duy trì tinh thần sẵn sàng ứng phó. Doanh nghiệp cần thường xuyên đánh giá lại các quy trình nội bộ, chuẩn bị kế hoạch thay đổi cơ cấu nhân sự, tài chính và vận hành khi cần thiết. Việc đào tạo nội bộ theo hướng đa nhiệm và trao quyền linh hoạt giúp nhân sự nhanh chóng xoay trục vai trò trong những tình huống bất ngờ, thay vì bị động chờ chỉ đạo.
Một điểm đặc biệt quan trọng khác là cách thức startup xử lý bài toán nhân sự trong giai đoạn khủng hoảng. Nếu cần tinh giản, việc thực hiện cần đi kèm minh bạch, công bằng và có lộ trình hỗ trợ rõ ràng cho người bị ảnh hưởng. Văn hóa doanh nghiệp không sụp đổ khi có sa thải, mà sụp đổ khi cách hành xử không minh bạch và thiếu nhân văn. Ngược lại, một đội ngũ được dẫn dắt bằng sự thấu cảm sẽ sẵn sàng gắn bó lâu dài, kể cả trong những thời điểm đầy thử thách.
Ngoài ra, việc xây dựng một môi trường có khả năng học hỏi liên tục và chấp nhận thử nghiệm là nền tảng của một văn hóa hồi phục mạnh mẽ. Tổ chức cần cho phép thử sai trong giới hạn kiểm soát, khuyến khích phản biện và tinh gọn lại những quy trình cồng kềnh không còn phù hợp. Chính sự cải tiến liên tục này tạo ra “động năng nội tại” giúp startup bền bỉ mà không cần phụ thuộc vào những động lực bên ngoài như vốn đầu tư hoặc thị phần ngắn hạn.
Cuối cùng, khả năng phục hồi không đến từ việc né tránh rủi ro, mà từ khả năng thích ứng thông minh và giữ vững giá trị cốt lõi trong mọi hoàn cảnh. Văn hóa doanh nghiệp linh hoạt chính là hệ miễn dịch mạnh nhất giúp startup tồn tại lâu dài và phát triển bền vững trong thế giới nhiều biến động.
6. Có kế hoạch ra đi hoặc chuyển hướng (exit/pivot)
Trong chu kỳ thị trường đi xuống, việc duy trì kỳ vọng rằng startup sẽ luôn phát triển là một sai lầm phổ biến và nguy hiểm. Các nhà sáng lập cần chủ động xây dựng kế hoạch exit hoặc pivot từ sớm, không phải vì bi quan, mà để chuẩn bị sẵn phương án cho các kịch bản xấu. Kế hoạch rút lui không đồng nghĩa với thất bại, mà chính là hành động quản trị rủi ro chuyên nghiệp, giúp bảo toàn nguồn lực và mở ra con đường mới phù hợp hơn với thực tế.
Việc xây dựng chiến lược exit cần dựa trên việc đánh giá toàn diện các yếu tố như: quy mô thị trường hiện tại, sức hút của mô hình đối với nhà đầu tư, khả năng tăng trưởng doanh thu và tiềm năng sinh lời. Nếu các chỉ số cơ bản cho thấy startup khó có khả năng đạt đến điểm hòa vốn trong 12 đến 18 tháng tới, việc tính toán phương án bán lại, sáp nhập hoặc chuyển giao tài sản trí tuệ là điều cần thiết. Một thương vụ M&A hợp lý không chỉ giúp giữ lại thành quả đã xây dựng mà còn bảo vệ quyền lợi của cổ đông và nhân sự chủ chốt.
Trong trường hợp không đủ điều kiện để exit, chuyển hướng mô hình kinh doanh (pivot) là chiến lược cần cân nhắc. Pivot không có nghĩa là từ bỏ ý tưởng ban đầu, mà là điều chỉnh cách tiếp cận, thị trường mục tiêu hoặc sản phẩm sao cho phù hợp hơn với nhu cầu thực tiễn. Những lần pivot thành công đều bắt nguồn từ sự lắng nghe dữ liệu thị trường và phản hồi thực tế từ khách hàng, thay vì sự cố chấp với kế hoạch đã đề ra từ đầu.
Để quá trình pivot hiệu quả, startup cần thực hiện thử nghiệm nhanh, chi phí thấp và có khả năng đo lường. Việc kiểm chứng các giả thuyết kinh doanh mới qua các mô hình MVP (sản phẩm khả thi tối thiểu) giúp tiết kiệm nguồn lực, rút ngắn thời gian phản ứng và tăng xác suất thành công. Điều quan trọng là đội ngũ sáng lập phải chấp nhận thay đổi, có đủ dũng khí và tư duy linh hoạt để đưa ra quyết định đúng lúc, thay vì bám chặt vào mô hình cũ đã không còn phù hợp.
Cuối cùng, cả chiến lược exit lẫn pivot đều cần được chuẩn bị như một phần của kế hoạch kinh doanh tổng thể, chứ không phải hành động khẩn cấp khi đã rơi vào khủng hoảng. Tư duy phòng thủ chiến lược sẽ giúp startup chủ động hơn, duy trì niềm tin từ nhà đầu tư và nhân sự, đồng thời giữ được lợi thế trong bất kỳ tình huống nào trên thị trường.
Kết luận: Khủng hoảng là phép thử – Mong muốn sống còn là động lực
Thời kỳ thắt lưng buộc bụng không phải là dấu chấm hết cho hành trình khởi nghiệp – mà là giai đoạn thanh lọc, định hình lại những giá trị cốt lõi, và mở ra cơ hội tái cấu trúc toàn diện. Dòng vốn có thể rút chạy, nhưng khát vọng tồn tại và phát triển của các nhà sáng lập chưa bao giờ tắt. Chính trong giai đoạn khó khăn nhất, mong muốn được sống sót, được vươn lên và được chứng minh giá trị thực mới là động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy đổi mới, thay đổi và kiên cường hơn bao giờ hết.
Muốn tồn tại, startup không thể trông chờ may mắn – mà phải có chiến lược hành động rõ ràng. Từ việc kiểm soát burn rate, tối ưu hóa mô hình kinh doanh, đa dạng hóa nguồn vốn, đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp linh hoạt và chuẩn bị sẵn phương án exit hoặc pivot tất cả đều phải được lên kế hoạch tỉ mỉ, thực thi nhanh và đo lường chặt chẽ. Startup có thể nhỏ, nguồn lực có thể hạn chế, nhưng nếu tư duy linh hoạt, biết xoay trục đúng lúc và kiên trì theo đuổi mục tiêu, thì cơ hội sống sót và bứt phá vẫn luôn tồn tại.
HALO BIZ đồng hành cùng startup trong giai đoạn chuyển hóa
Chúng tôi hiểu rõ rằng: Phía sau mỗi startup là một khát khao lớn, một giấc mơ chưa thành hình và một hành trình cần những người đồng hành bản lĩnh. HALO BIZ sẵn sàng hỗ trợ bạn:
– Tư vấn chiến lược gọi vốn thông minh, phù hợp từng giai đoạn
– Hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ tài chính, pitch deck, chiến lược exit
– Kết nối với mạng lưới nhà đầu tư thiên thần và quỹ đầu tư tiềm năng
Hãy để HALOBIZ đồng hành cùng bạn vững bước trong hành trình gọi vốn sống còn – bền vững – và đột phá.
Startup không chỉ cần vốn, mà cần cả niềm tin và hướng đi đúng. Đừng gọi vốn một mình. Gọi vốn cùng chiến lược. Gọi vốn cùng HALOBIZ.
Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO.
Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.
Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!
[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]
