Headline: “Chưa hiểu mô hình tài chính thì đừng Gọi vốn”

Nhiều startup rơi vào bế tắc ngay trên bàn đàm phán chỉ vì không trả lời được câu hỏi đơn giản từ nhà đầu tư: “Tại sao bạn cần số tiền này và bạn sẽ dùng nó như thế nào?”. Không ít người sáng lập chọn cách Gọi vốn khi chưa thực sự hiểu rõ mô hình tài chính của chính mình, dẫn đến hậu quả là bị ép giá, mất kiểm soát cổ phần, hoặc nghiêm trọng hơn là tiêu hết tiền trước khi sản phẩm tìm được thị trường phù hợp. 

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu liên tục biến động, lãi suất thay đổi và nhà đầu tư ngày càng khắt khe hơn, chiến lược gọi vốn bền vững trong thị trường biến động không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn.

Một mô hình tài chính không chỉ là bảng tính doanh thu – chi phí, mà là bản đồ định hướng toàn bộ hoạt động, là thước đo năng lực quản trị của đội ngũ sáng lập. Bạn không thể gọi vốn hiệu quả nếu không biết khi nào nên gọi, cần bao nhiêu, đổi lấy điều gì và dòng tiền sẽ chảy về đâu.

 Bài viết này từ HALO BIZ không chỉ chỉ ra vai trò thiết yếu của mô hình tài chính trong gọi vốn, mà còn cung cấp hướng dẫn cụ thể để bạn từng bước xây dựng một nền tảng tài chính vững chắc, tăng khả năng thuyết phục và tối ưu giá trị doanh nghiệp. Đây chính là bước đầu tiên để chuyển từ tư duy gọi vốn “cầu may” sang chiến lược gọi vốn chủ động và bền vững.

1 .Việc Gọi vốn thành công không chỉ dựa vào ý tưởng hay sản phẩm mà phụ thuộc rất lớn vào khả năng quản trị tài chính, đặc biệt là xây dựng một mô hình tài chính bài bản. 

Mô hình này không chỉ phản ánh thực tế kinh doanh mà còn giúp startup đưa ra những con số hợp lý, minh bạch để thuyết phục nhà đầu tư. Trước hết, mô hình tài chính giúp xác định nhu cầu vốn một cách chính xác. Khi startup muốn phát triển sản phẩm, mở rộng marketing hoặc tuyển dụng thêm nhân sự, bạn phải tính toán được cần bao nhiêu tiền để duy trì hoạt động trong 12 đến 18 tháng tiếp theo. Đây là cơ sở để không bị gọi vốn quá sớm hoặc quá muộn, tránh rơi vào tình trạng “hụt hơi” dòng tiền.

Một mô hình tài chính rõ ràng làm tăng đáng kể mức độ thuyết phục trong mắt nhà đầu tư. Họ đặc biệt quan tâm đến các chỉ số như burn rate (tốc độ tiêu tiền), runway (thời gian còn lại trước khi cạn vốn) và khả năng sinh lời trong tương lai. Trong bối cảnh thị trường đang khắt khe hơn với các startup chưa sinh lời, nhà đầu tư đặt nhiều câu hỏi như “Khi nào thì công ty có lợi nhuận?” hay “Dòng tiền sẽ dương vào thời điểm nào?”. Nếu startup không có câu trả lời rõ ràng, việc gọi vốn sẽ gặp nhiều khó khăn.

Mô hình tài chính là nền tảng để định giá doanh nghiệp. Phương pháp phổ biến như DCF (chiết khấu dòng tiền) được sử dụng để tính toán giá trị hiện tại của doanh nghiệp dựa trên dòng tiền tương lai. Ngoài ra, các phương pháp định giá khác như theo từng giai đoạn phát triển (stage), hoặc dựa trên số lần doanh thu/lợi nhuận (multiples) cũng cần số liệu cụ thể từ mô hình tài chính để đưa ra mức định giá hợp lý khi gọi vốn.

Cuối cùng, sau khi đã gọi vốn thành công, mô hình tài chính tiếp tục phát huy vai trò trong quản trị doanh nghiệp. Nó giúp theo dõi hiệu quả sử dụng vốn, phân bổ ngân sách cho các hoạt động như marketing, tuyển dụng, vận hành, đồng thời đảm bảo chi tiêu không vượt quá mức đã cam kết với nhà đầu tư. Vì thế, một startup hiểu rõ mô hình tài chính là startup biết kiểm soát dòng tiền – yếu tố sống còn khi bước vào hành trình gọi vốn và mở rộng quy mô.

2. Các bước xây dựng mô hình tài chính cho startup

Xây dựng mô hình tài chính là quá trình không thể thiếu để chuẩn bị gọi vốn hiệu quả. Trước tiên, startup cần chuẩn bị các giả định đầu vào (assumptions) như doanh thu kỳ vọng, chi phí vận hành, tốc độ tăng trưởng, tỉ lệ rời bỏ khách hàng (churn rate), và giá bán sản phẩm hoặc dịch vụ. Những giả định này phải được xây dựng trên dữ liệu thực tế, có thể từ nghiên cứu thị trường, tham khảo đối thủ (benchmark) hoặc dữ liệu MVP thu thập từ người dùng sớm theo phương pháp lean startup.

Sau khi có dữ liệu đầu vào, startup tiến hành dự báo doanh thu và chi phí. Mỗi dòng sản phẩm hoặc kênh phân phối nên được mô phỏng riêng để thấy rõ dòng tiền từng phần. Đồng thời, cần phân biệt chi phí cố định như lương nhân sự, mặt bằng… với chi phí biến đổi như marketing, phát triển sản phẩm để đánh giá hiệu quả từng hoạt động.

Tiếp theo là bước tính toán dòng tiền, burn rate và runway. Burn rate thể hiện mức tiêu tiền hàng tháng; runway là thời gian còn lại trước khi hết vốn. Khi runway dưới 12 tháng, đó là thời điểm hợp lý để gọi vốn, tránh để công ty rơi vào khủng hoảng dòng tiền.

Khi đã có bức tranh tài chính rõ ràng, startup có thể bắt đầu định giá công ty bằng các phương pháp như chiết khấu dòng tiền (DCF), định giá theo giai đoạn hoặc theo tỷ số tài chính (multiples). Đồng thời, cần xây dựng cap table – bảng phân chia cổ phần sau mỗi vòng gọi vốn.

Cuối cùng, cần mô phỏng các kịch bản tài chính khác nhau: cơ sở, tốt và xấu, để lường trước rủi ro và xác định thời điểm cần gọi thêm vốn. Tất cả dữ liệu này cần được trình bày trong pitch deck và sẵn sàng kiểm tra qua quá trình thẩm định (due diligence) từ phía nhà đầu tư.

3. Gợi ý thực tế: Khi nào nên Gọi vốn? – Và những lỗi startup cần tránh

Xác định đúng thời điểm gọi vốn là yếu tố sống còn giúp startup không chỉ duy trì hoạt động mà còn phát triển đúng tốc độ. Mốc lý tưởng đầu tiên là khi runway – thời gian còn lại trước khi hết tiền – vào khoảng 12 tháng. Đây là khoảng thời gian đủ để chuẩn bị hồ sơ, tiếp cận nhà đầu tư và thương thảo điều khoản mà không bị áp lực về dòng tiền. Nếu để runway xuống dưới 6 tháng, startup rất dễ bị ép giá vì rơi vào thế yếu.

Thứ hai, startup nên gọi vốn khi đã có MVP (sản phẩm khả dụng tối thiểu) và traction thực tế. Việc chứng minh có doanh thu thực trong 3–6 tháng, cùng tỷ lệ giữ chân khách hàng ổn định là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy sản phẩm có thị trường. Đây là nền tảng thuyết phục nhà đầu tư ở vòng seed – vòng vốn đầu tiên để mở rộng quy mô.

Với các vòng Series A, B hoặc C, đòi hỏi cao hơn về tăng trưởng, thị trường và năng lực đội ngũ. Tại đây, mô hình tài chính cần chi tiết hơn, thể hiện chiến lược mở rộng, hiệu quả sử dụng vốn và khả năng đạt điểm hòa vốn (break-even). Startup chỉ nên gọi vốn khi đã có mô hình kinh doanh đủ mạnh để cạnh tranh ở quy mô lớn.

4. Tuy nhiên, nhiều startup vẫn mắc các lỗi cơ bản khi gọi vốn.

Điển hình là không có mô hình tài chính cụ thể, dẫn đến không thể trả lời các câu hỏi từ nhà đầu tư. Một số khác quá lạc quan khi dự báo doanh thu mà không có dữ liệu hỗ trợ, khiến nhà đầu tư nghi ngờ về tính khả thi. Ngoài ra, quên phân tích kịch bản (scenario) khiến startup dễ “vỡ trận” khi thị trường biến động. Và cuối cùng, việc không theo dõi burn rate định kỳ cũng khiến nhiều founder không biết khi nào nên gọi thêm vốn, dẫn đến nguy cơ cạn tiền đột ngột.

5. Case study ngắn

Startup XYZ (Fintech):

• Dữ liệu năm 1: doanh thu 2 tỷ, chi phí 3 tỷ – burn rate 1 tỷ/tháng, runway ~18 tháng.
  
• Mô hình 5 năm dự đoán: tăng trưởng 50 % YoY, đến năm 5 đạt doanh thu 10 tỷ, Lợi nhuận ~2 tỷ.
  
• Dùng DCF discount rate 20 %, định giá ~15 tỷ.
  
• Plan: Gọi vốn seed 5 tỷ đổi 25 % cổ phần, dùng 2 năm rồi lên Series A.
  
• Kết quả: pitch well, seed thành công, runway kéo dài thêm, team tự tin mở rộng.
  

Trong hành trình khởi nghiệp, gọi vốn không đơn thuần là tìm nhà đầu tư để rót tiền, mà là quá trình chứng minh rằng startup của bạn đủ năng lực vận hành, mở rộng và sinh lời trong tương lai. Một mô hình tài chính bài bản, minh bạch là công cụ giúp bạn xác định đúng số vốn cần gọi, đúng thời điểm gọi và đúng cách sử dụng nguồn lực sau khi có vốn. Nó không chỉ là bản kế hoạch dành cho nhà đầu tư, mà còn là “kim chỉ nam” để đội ngũ sáng lập tự tin điều hành doanh nghiệp trong mọi giai đoạn phát triển.

Từ việc dự báo dòng tiền, xác định burn rate – runway, cho đến định giá, phân tích kịch bản và chuẩn bị pitch deck, mỗi bước trong mô hình tài chính đều giúp startup tránh được những sai lầm thường gặp như gọi vốn sai thời điểm, không thể trả lời sâu về số liệu hay dự báo quá lạc quan. Đặc biệt, trong môi trường đầu tư ngày càng thận trọng, sự chuyên nghiệp và rõ ràng về tài chính chính là điểm cộng lớn để nhà đầu tư xuống tiền.

Trong hành trình khởi nghiệp, gọi vốn không đơn thuần là tìm nhà đầu tư để rót tiền, mà là quá trình chứng minh rằng startup của bạn đủ năng lực vận hành, mở rộng và sinh lời trong tương lai. Một mô hình tài chính bài bản, minh bạch là công cụ giúp bạn xác định đúng số vốn cần gọi, đúng thời điểm gọi và đúng cách sử dụng nguồn lực sau khi có vốn. Nó không chỉ là bản kế hoạch dành cho nhà đầu tư, mà còn là “kim chỉ nam” để đội ngũ sáng lập tự tin điều hành doanh nghiệp trong mọi giai đoạn phát triển.

Từ việc dự báo dòng tiền, xác định burn rate – runway, cho đến định giá, phân tích kịch bản và chuẩn bị pitch deck, mỗi bước trong mô hình tài chính đều giúp startup tránh được những sai lầm thường gặp như gọi vốn sai thời điểm, không thể trả lời sâu về số liệu hay dự báo quá lạc quan. Đặc biệt, trong môi trường đầu tư ngày càng thận trọng, sự chuyên nghiệp và rõ ràng về tài chính chính là điểm cộng lớn để nhà đầu tư xuống tiền.

HALOBIZ tin rằng: Một doanh nghiệp hiểu mô hình tài chính chính là doanh nghiệp hiểu rõ chính mình. Và chỉ khi bạn hiểu rõ doanh nghiệp, bạn mới đủ tự tin để Gọi vốn thành công, vững vàng bước vào giai đoạn tăng trưởng bền vững.

Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. 

Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!

[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]