Doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt là startup và các công ty quy mô nhỏ, rất dễ đối mặt với rủi ro về dòng tiền do chi phí vận hành hàng ngày, đầu tư không đúng thời điểm hoặc không có dư dự phòng. Trong môi trường kinh doanh thay đổi nhanh như hiện nay, không có dòng tiền dự phòng đồng nghĩa với khả năng “giải thể trong im lặng” cao. Đáng lo hơn, nhiều nhà sáng lập vẫn chọn cách làm startup theo kiểu “tự học”, mò mẫm từng bước mà không nhận ra rằng thời gian chính là chi phí đắt đỏ nhất.
Bài viết này HALOBIZ sẽ đi sâu phân tích tại sao gọi vốn là giải pháp sống còn, cách thức thực hiện hiệu quả và các kênh gọi vốn phù hợp từng giai đoạn giúp bạn không chỉ sống sót mà còn bứt phá trên thị trường.
1. Tại sao “gọi vốn” cực kỳ quan trọng?
Bảo đảm dòng tiền hoạt động
Dù là startup hay doanh nghiệp vừa, yếu tố sống còn chính là dòng tiền ổn định. Mọi hoạt động từ trả lương, vận hành đến marketing đều phụ thuộc vào nguồn vốn. Khi không có dự phòng, khả năng chi trả sẽ giảm sút, dẫn đến mất động lực cho nhân sự, trì trệ về kỹ thuật và nguy cơ “giải thể trong im lặng” trở nên hiện hữu.
Tăng quy mô nhanh chóng
Chu kỳ tăng trưởng nếu chỉ dựa vào nguồn nội lực thường rất chậm. Gọi vốn đúng thời điểm sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, tuyển dụng nhân sự chất lượng, nâng cấp hệ thống công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Chuẩn bị cho bất định kinh tế
Trong bối cảnh thị trường biến động liên tục, các nhà đầu tư thường đặt ra điều kiện rõ ràng khi quyết định rót vốn tiếp theo. Dòng vốn được huy động đúng lúc sẽ giúp doanh nghiệp chống đỡ được những rủi ro bất ngờ như thiên tai, dịch bệnh hoặc khủng hoảng kinh tế.
Đòn bẩy thương hiệu và tăng độ tin cậy
Khi được rót vốn từ các nhà đầu tư uy tín, doanh nghiệp dễ dàng tạo được sự chú ý từ báo chí và truyền thông – kích hoạt “tia lửa thương hiệu”. Từ đó, uy tín với khách hàng và đối tác cũng được nâng cao, tạo tiền đề cho các vòng gọi vốn tiếp theo.
2. Các hình thức gọi vốn phổ biến
2.1. Vốn từ nhà sáng lập (Bootstrapping)
2.2. Vốn từ bạn bè – gia đình
2.3. Vốn thiên thần (Angel Investor)
Đây là nguồn gọi vốn lý tưởng cho các startup giai đoạn đầu (early-stage), với mức đầu tư từ vài trăm nghìn đến khoảng 2 triệu đô la. Ngoài vốn, các nhà đầu tư thiên thần còn có thể hỗ trợ bằng kinh nghiệm và mạng lưới quan hệ (mentorship & network).
2.4. Vốn đầu tư mạo hiểm (Venture Capital – VC)
Phù hợp với doanh nghiệp đã có mô hình hoạt động khả thi (traction). Tuy nguồn vốn lớn nhưng quy trình thẩm định rất chặt chẽ. Doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về pháp lý, tài chính và kế hoạch tăng trưởng rõ ràng.
2.5. Vốn từ tổ chức tín dụng – ngân hàng
2.6. Huy động cộng đồng (Crowdfunding)
Thông qua nền tảng như Kickstarter hoặc Comicola, doanh nghiệp có thể bán sản phẩm trước để tài trợ cho sản xuất. Tuy nhiên, hình thức này đòi hỏi sản phẩm phải dễ hiểu, giá trị rõ ràng và có cộng đồng ủng hộ tích cực.
3. Thời điểm nào nên “gọi vốn”? – Chìa khóa sống còn hay đòn bẩy tăng tốc?
Một sai lầm phổ biến của nhiều startup là gọi vốn quá sớm khi chưa định hình rõ sản phẩm, hoặc quá muộn khi đã “hết oxy” để thuyết phục nhà đầu tư. Thời điểm gọi vốn không chỉ quyết định bạn có được rót vốn hay không, mà còn ảnh hưởng đến định giá, tỷ lệ sở hữu và uy tín dài hạn. Dưới đây là phân tích chuyên sâu về từng giai đoạn và quyết định gọi vốn tương ứng:
3.1. Giai đoạn tiền traction (Pre-seed / Seed)
Đặc điểm:
Mục tiêu vốn:
Hình thức phù hợp:
Lưu ý chiến lược:
Ví dụ:
Ứng dụng học tiếng Anh Elsa Speak bắt đầu gọi vốn Seed sau khi đoạt giải tại hội nghị công nghệ SXSW (Mỹ), tận dụng thời điểm truyền thông và sản phẩm được quan tâm.
3.2. Giai đoạn traction – đà tăng trưởng rõ ràng (Series A/B)
Đặc điểm:
Mục tiêu vốn:
Hình thức phù hợp:
Lưu ý chiến lược:
Ví dụ:
Nền tảng giao đồ ăn Baemin trước khi mở rộng mạnh tại Việt Nam đã gọi thành công Series A tại Hàn Quốc nhờ số lượng đơn hàng và tần suất sử dụng tăng nhanh theo từng quý.
3.3. Giai đoạn mở rộng mạnh (Series C trở đi)
Đặc điểm:
Mục tiêu vốn:
Hình thức phù hợp:
Lưu ý chiến lược:
Ví dụ:
Tiki sau khi đạt được lượng giao dịch lớn, đã thực hiện Series C từ các quỹ như Northstar, giúp đầu tư mạnh vào logistics và kho vận – điều kiện để đuổi kịp các ông lớn như Shopee hay Lazada.
Lời khuyên từ chuyên gia Halo Biz:
4.1. Chuẩn bị hồ sơ và tài liệu thuyết phục
Bước đầu tiên trong quy trình gọi vốn là chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, thể hiện được tiềm năng và sự nghiêm túc của doanh nghiệp. Một bản pitch deck chuyên nghiệp cần trình bày rõ ràng về vấn đề thị trường, giải pháp của bạn, mô hình kinh doanh, quy mô thị trường, đội ngũ sáng lập và kế hoạch sử dụng vốn.
Song song đó, bảng kế hoạch tài chính (financial model) cần dự báo chi tiết doanh thu, chi phí và các chỉ số như CAC, LTV, EBITDA theo ít nhất ba kịch bản: Khả quan, cơ sở và rủi ro. Nếu không có bộ tài liệu rõ ràng và nhất quán, bạn sẽ khó thuyết phục nhà đầu tư xuống tiền.
4.2. Tìm đúng nhà đầu tư phù hợp
Không phải nhà đầu tư nào cũng phù hợp với mô hình và giai đoạn phát triển của bạn. Ở giai đoạn Seed, bạn nên tiếp cận angel investor hoặc các quỹ hạt giống; còn giai đoạn Series A trở đi sẽ phù hợp với quỹ đầu tư mạo hiểm (VC).
Trước khi tiếp cận, hãy nghiên cứu kỹ danh mục đầu tư của họ để tránh tiếp xúc sai đối tượng hoặc đối thủ cạnh tranh gián tiếp. Việc tiếp cận có thể thông qua sự kiện kết nối startup, hội thảo, mạng lưới LinkedIn hoặc người giới thiệu uy tín. Hãy xác định rõ mục tiêu trước khi gõ cửa bất kỳ nhà đầu tư nào.
4.3. Trình bày và theo dõi phản hồi
Buổi pitching là lúc bạn “bán” giấc mơ, nhưng phải bằng dữ kiện. Nhà đầu tư thường chỉ dành vài phút đầu để đánh giá mức độ quan tâm, nên thông điệp cần rõ ràng, súc tích, đi thẳng vào trọng tâm. Tránh sa đà vào mô tả kỹ thuật mà quên nhấn vào giá trị thị trường và tiềm năng sinh lời.
Sau buổi pitching, hãy gửi email theo dõi, bổ sung thông tin và sẵn sàng tham gia cuộc gặp thứ hai để đi sâu vào tài chính và kế hoạch chi tiết hơn. Đừng bỏ lỡ cơ hội bởi thiếu chủ động trong việc theo sát phản hồi.
4.4. Thẩm định và ký kết đầu tư
Nếu được quan tâm, doanh nghiệp sẽ bước vào giai đoạn thẩm định (due diligence) – nơi mọi tài chính, pháp lý và hợp đồng sẽ được “soi” kỹ lưỡng. Do đó, cần chuẩn bị một bộ tài liệu số (data room) có cấu trúc rõ ràng, đầy đủ hồ sơ thuế, báo cáo tài chính, hợp đồng lao động và các văn bản pháp lý quan trọng.
Nếu vượt qua vòng này, bạn sẽ nhận được Term Sheet – tài liệu cam kết đầu tư sơ bộ, nơi đàm phán các điều khoản như định giá, tỷ lệ cổ phần, quyền biểu quyết. Sau khi ký kết và hoàn tất thủ tục pháp lý, tiền sẽ được giải ngân. Tuy nhiên, quan trọng nhất là sử dụng vốn đúng mục đích như cam kết để giữ uy tín cho các vòng gọi vốn tiếp theo.
5. Rủi ro khi không gọi vốn hoặc gọi sai thời điểm
Trong hành trình xây dựng doanh nghiệp, nhiều nhà sáng lập rơi vào hai cực đoan nguy hiểm: Hoặc quá dè dặt, trì hoãn việc gọi vốn đến khi dòng tiền cạn kiệt, hoặc nôn nóng gọi vốn khi chưa đủ cơ sở thuyết phục. Cả hai kịch bản đều có thể khiến doanh nghiệp rơi vào vòng xoáy bất ổn, thậm chí là “giải thể trong im lặng” – điều đã xảy ra với hàng nghìn startup tại Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.
Rủi ro đầu tiên và nghiêm trọng nhất khi không gọi vốn kịp thời chính là thiếu dòng tiền duy trì vận hành, đặc biệt trong bối cảnh chi phí đầu vào như nhân sự, marketing và công nghệ ngày càng tăng.
Khi doanh nghiệp mất khả năng chi trả, hệ quả kéo theo là nhân sự rời đi, sản phẩm không được hoàn thiện, chiến dịch marketing dừng lại giữa chừng, làm gián đoạn toàn bộ chuỗi tăng trưởng. Thậm chí, bạn sẽ không còn nguồn lực để điều chỉnh sản phẩm phù hợp thị trường một yếu tố sống còn trong giai đoạn early-stage.
Thứ hai, việc gọi vốn quá muộn khiến vị thế thương lượng yếu đi nghiêm trọng. Khi bạn tiếp cận nhà đầu tư trong trạng thái “hết tiền”, bạn gần như mất khả năng quyết định tỷ lệ cổ phần, định giá công ty hay điều kiện hợp tác. Nhiều founder chấp nhận bán lượng lớn cổ phần chỉ để có dòng tiền cứu công ty trong ngắn hạn điều khiến họ mất quyền kiểm soát dài hạn và bị “pha loãng” (dilution) nghiêm trọng.
Ở chiều ngược lại, nếu gọi vốn quá sớm hoặc khi chưa có định hướng rõ ràng, bạn sẽ gặp rủi ro mất uy tín với nhà đầu tư. Nhiều startup gọi vốn khi chưa có MVP hoàn chỉnh, chưa chứng minh được nhu cầu thị trường, thậm chí chưa hiểu rõ mô hình doanh thu.
Khi các KPI không đạt kỳ vọng như đã cam kết, nhà đầu tư không những rút lui mà còn có thể cảnh báo trong hệ sinh thái đầu tư – ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng gọi vốn sau này.
Ngoài ra, gọi vốn sai thời điểm còn tạo áp lực lớn trong quản trị dòng tiền. Với một khoản vốn chưa sẵn sàng sử dụng, bạn có thể chi tiêu kém hiệu quả, rơi vào tình trạng “đốt tiền” mà không tạo ra tăng trưởng tương ứng. Hơn 38% startup thất bại do sử dụng sai mục đích dòng vốn, đặc biệt là chi cho marketing khi sản phẩm chưa sẵn sàng mở rộng.
Gọi vốn không đơn thuần là hành động tài chính mà là chiến lược phát triển toàn diện. Thiếu vốn đúng lúc là mất cơ hội. Gọi vốn sai lúc là mất kiểm soát. Thành công bền vững chỉ đến khi doanh nghiệp hiểu rõ mình đang ở đâu trong vòng đời phát triển, cần bao nhiêu vốn và sẽ sử dụng vốn như thế nào để tăng trưởng có trách nhiệm và hiệu quả.
6. Bí quyết gọi vốn thành công
Để gọi vốn thành công trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, điều kiện tiên quyết là sự chuẩn bị kỹ càng và chiến lược rõ ràng. Trước tiên, doanh nghiệp cần xây dựng một bộ hồ sơ đầy đủ từ pitch deck đến kế hoạch tài chính với nội dung rõ ràng, trực quan, dễ hiểu nhưng đủ chiều sâu để nhà đầu tư thấy được tầm nhìn và năng lực thực thi.
Đặc biệt, hãy tập trung vào việc giải thích rõ vấn đề thị trường đang tồn tại, khách hàng mục tiêu đang “đau” ở đâu và giải pháp của bạn giúp giải quyết triệt để điều đó ra sao. Nhà đầu tư không mua sản phẩm, họ “mua niềm tin” rằng bạn đang nắm đúng vấn đề và có lộ trình rõ ràng để mở rộng thị phần.
Một trong những yếu tố then chốt khác là minh bạch tài chính. Không cần “vẽ đẹp” số liệu, mà cần chứng minh được dòng tiền logic, hợp lý và có chiến lược sử dụng vốn cụ thể theo từng giai đoạn.
Song song đó, đội ngũ sáng lập cần thể hiện rõ vai trò, chuyên môn và sự cam kết lâu dài. Một đội ngũ mạnh, năng động, linh hoạt và có năng lực quản trị chính là yếu tố khiến nhà đầu tư yên tâm rót vốn.
Cuối cùng, đừng sợ thất bại trong gọi vốn. Không phải mọi nhà đầu tư đều phù hợp với bạn – việc bị từ chối là bình thường. Quan trọng là bạn cần học hỏi từ những lần thất bại, ghi nhận lý do và cải thiện dần theo phản hồi thực tế. Thị trường đầu tư luôn thay đổi, nhưng nhà sáng lập kiên trì, học hỏi và biết lắng nghe sẽ có nhiều cơ hội quay lại với thế mạnh tốt hơn.
7. Ví dụ thực tế: Gọi vốn thành công – Chìa khóa mở rộng đột phá
Các thương hiệu lớn tại Việt Nam và Đông Nam Á đều đã từng trải qua những giai đoạn “đói vốn” như bao startup khác, nhưng điểm chung là họ biết gọi vốn đúng thời điểm để chuyển mình mạnh mẽ.
Điển hình là Grab, xuất phát từ một ứng dụng đặt xe hai bánh đơn giản tại Malaysia, ban đầu gọi vốn từ các nhà đầu tư thiên thần. Nhờ xác định rõ nhu cầu thị trường và chiến lược mở rộng, Grab nhanh chóng gọi thành công các vòng Series A, B, và C từ các quỹ danh tiếng như GGV Capital, SoftBank, giúp họ không chỉ bù đắp các khoản lỗ ban đầu mà còn mở rộng ra các mảng dịch vụ như giao đồ ăn (GrabFood), thanh toán (GrabPay), và tài chính cá nhân – tạo nên một hệ sinh thái siêu ứng dụng (super app) hàng đầu khu vực.
Tại Việt Nam, Tiki là một ví dụ tiêu biểu về khả năng gọi vốn để bứt phá. Thành lập năm 2010 với hình thức bán sách trực tuyến, Tiki gọi vốn nhỏ lẻ trong giai đoạn đầu, chủ yếu từ các quỹ trong nước. Tuy nhiên, bước ngoặt đến khi họ nhận được vốn từ VNG và sau đó là SoftBank trong vòng Series B. Nhờ đó, Tiki đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics, công nghệ quản lý kho, hệ thống giao hàng nhanh (TikiNOW) và mở rộng sang nhiều ngành hàng khác, giúp họ cạnh tranh trực diện với các đối thủ lớn như Lazada và Shopee.
Cả hai ví dụ đều cho thấy: Gọi vốn đúng lúc không chỉ giúp doanh nghiệp sống sót, mà còn mở ra cánh cửa tăng trưởng quy mô lớn. Tuy nhiên, điểm chung quan trọng nhất là họ đều có kế hoạch rõ ràng, mô hình kinh doanh có tiềm năng nhân rộng, và đội ngũ đủ năng lực thực thi – những yếu tố tiên quyết giúp thuyết phục nhà đầu tư rót vốn nhiều vòng liên tiếp.
Gọi vốn – Hành trình chiến lược, không phải giải pháp ngắn hạn
Không có dòng tiền dự phòng, doanh nghiệp rất dễ rơi vào khủng hoảng tài chính âm thầm và kết thúc trong im lặng. Gọi vốn không chỉ là giải pháp để “sống sót” mà là chiến lược tăng trưởng dài hạn, giúp doanh nghiệp khai thác tối đa cơ hội thị trường, đầu tư cho hệ thống, con người và công nghệ.
Tuy nhiên, gọi vốn hiệu quả không thể diễn ra tùy hứng. Bạn cần biết rõ mình đang ở giai đoạn nào, cần bao nhiêu vốn, và sẽ sử dụng nguồn lực đó như thế nào để tạo ra tăng trưởng thực chất và bền vững.Không có nhà đầu tư nào thích một startup chỉ “chờ vốn để sống”. Họ cần thấy một đội ngũ có tầm nhìn, một kế hoạch có điểm đến rõ ràng, và một sự chuẩn bị bài bản về mọi mặt. Vì vậy, nếu bạn đang nuôi dưỡng giấc mơ mở rộng quy mô, hoặc chỉ đơn giản là cần “thở dài hơn” trước khi bứt phá, thì hãy bắt đầu chuẩn bị từ hôm nay – trước khi dòng tiền cạn và cơ hội khép lại.
Bạn đang trong giai đoạn tiền gọi vốn, gặp khó trong việc xây dựng hồ sơ đầu tư, hay chưa biết tiếp cận quỹ nào phù hợp? Đừng lo HALOBIZ sẵn sàng đồng hành cùng bạn từ A đến Z trong hành trình gọi vốn thần tốc:
Đăng ký tư vấn miễn phí tại halobiz.vn để không bỏ lỡ thời điểm vàng gọi vốn cho doanh nghiệp của bạn.
Tại Zoom 2 ngày miễn phí “Giải mã Kỳ Lân & IPO 01”, bạn sẽ cùng đội ngũ Halo Biz và các chuyên gia hàng đầu giải mã những khó khăn cùng doanh nghiệp của bạn, đăng ký ngay!
Tham gia ngay Zoom miễn phí: “Giải mã Kỳ Lân & IPO 01”
[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]
