“Gọi vốn” – hai từ tưởng như đơn giản nhưng lại là bước ngoặt định mệnh với mọi doanh nghiệp. Khi thị trường đang khát ý tưởng mới, không ít startup tự tin bước vào vòng gọi vốn dù chưa tạo ra đồng lợi nhuận nào. Thế nhưng, sau ánh hào quang của các vòng gọi vốn triệu đô, là vô số cái kết đầy tiếc nuối: Mô hình chưa rõ ràng, dòng tiền âm kéo dài, nhà đầu tư rút lui, doanh nghiệp bị mất kiểm soát, định giá sụt giảm không phanh. Đó không phải là hi hữu – mà đang là “vết thương kinh điển” của hàng loạt mô hình khởi nghiệp tại Việt Nam.
Vấn đề lớn nằm ở chỗ: Nhiều người đang ngộ nhận giá trị doanh nghiệp là doanh thu, trong khi tái định vị vốn hoá cần dựa trên năng lực sinh lời thực tế, chiến lược dòng tiền, và khả năng kiểm soát chi phí tăng trưởng. Gọi vốn khi chưa có lợi nhuận không hề sai, nhưng nếu không đi kèm tư duy tài chính dài hạn và chiến lược mô hình chặt chẽ, doanh nghiệp không chỉ “đốt tiền của người khác” mà còn tự đặt mình vào vòng xoáy mất kiểm soát.
Bài viết này từ HALO BIZ sẽ đi sâu vào gốc rễ vấn đề: Khi nào nên – và không nên – gọi vốn nếu chưa sinh lợi? Cách nhận diện rủi ro? Làm sao để xây dựng lộ trình gọi vốn thông minh, tái định vị giá trị thực của doanh nghiệp thay vì chạy theo doanh thu bề nổi? Đây là góc nhìn không dành cho những ai thích gọi vốn “cho có”, mà dành cho người muốn biến vốn thành đòn bẩy – chứ không phải cái bẫy tài chính.
1. Gọi vốn – Tiền không tự sinh ra từ chữ “gọi vốn”
Gọi vốn (fundraising) là quá trình doanh nghiệp kêu gọi sự tham gia tài chính từ các nhà đầu tư bên ngoài với mục tiêu phát triển sản phẩm, cải tiến công nghệ, mở rộng thị trường hoặc xây dựng đội ngũ nhân sự. Đây là một phần thiết yếu trong hành trình tăng trưởng, đặc biệt với các doanh nghiệp khởi nghiệp chưa có đủ nguồn thu để tự nuôi sống hoạt động. Việc gọi vốn đúng thời điểm có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, gọi vốn không đồng nghĩa với “tiền miễn phí” và cũng không thể thay thế cho một mô hình kinh doanh hiệu quả.
Vấn đề phát sinh khi doanh nghiệp gọi vốn mà chưa chứng minh được khả năng sinh lời. Khi ấy, vốn đầu tư không tạo ra lợi nhuận mà chỉ bị tiêu hao vào các hoạt động marketing, phát triển hạ tầng hoặc chạy theo tăng trưởng ảo. Doanh nghiệp dần biến thành “cỗ máy đốt vốn”, với chỉ số burn rate cao và không kiểm soát được dòng tiền. Nghiêm trọng hơn, quá trình gọi vốn làm pha loãng quyền kiểm soát của nhà sáng lập, khiến họ dễ rơi vào thế bị động nếu tình hình không khả quan.
Một ví dụ điển hình là các startup công nghệ trong lĩnh vực giáo dục. Nhiều doanh nghiệp ứng dụng AI trong việc học tiếng Anh đã gọi được hàng triệu đô nhờ ý tưởng sáng tạo. Tuy nhiên, sau khi rót vốn vào quảng cáo để tăng trưởng số lượng người dùng, doanh thu không đủ để bù đắp chi phí vận hành. Tình trạng này kéo dài khiến nhà đầu tư mất niềm tin, startup cạn tiền và không thể gọi vốn tiếp theo. Bài học ở đây là: nếu doanh nghiệp chưa tạo ra lợi nhuận rõ ràng, việc gọi vốn chỉ đang “đốt tiền của người khác” và đó là con dao hai lưỡi.
2. Khi nào gọi vốn khi chưa có lợi nhuận được chấp nhận?
Việc gọi vốn khi chưa có lợi nhuận không phải lúc nào cũng sai. Trong nhiều trường hợp, nếu doanh nghiệp có định hướng rõ ràng, nền tảng mô hình vững chắc và thị trường hấp dẫn, các nhà đầu tư vẫn sẵn sàng rót vốn – thậm chí với kỳ vọng rất lớn. Điều quan trọng là startup phải chứng minh được “tiềm năng sinh lợi” trong tương lai, chứ không đơn thuần là ý tưởng.
2.1. Mô hình competitivo – “Sợi giá trị tiềm năng” đã rõ
Một trong những yếu tố đầu tiên nhà đầu tư cân nhắc là tính khả thi của mô hình kinh doanh. Nếu doanh nghiệp đã xây dựng được sản phẩm khả dụng đầu tiên (MVP), có dữ liệu người dùng ban đầu như chỉ số người dùng hàng tháng (MMU), tỷ lệ giữ chân khách hàng (retention), họ sẽ có cơ sở để đánh giá. Quan trọng hơn, các chỉ số tài chính như chi phí thu hút khách hàng (CAC), giá trị vòng đời khách hàng (LTV) hay thời gian hoàn vốn đều cần minh bạch. Theo taca.com.vn và innolab.asia, nhà đầu tư sẽ đặc biệt quan tâm đến khả năng đạt lợi nhuận trong trung hạn – hay còn gọi là ‘path to profitability’.
2.2. Thị trường đủ lớn – cần đánh nhanh thắng nhanh
Trong một số trường hợp, tốc độ chiếm lĩnh thị trường quan trọng hơn cả lợi nhuận tức thời. Với các thị trường có dư địa tăng trưởng mạnh như công nghệ tài chính, giáo dục số hoặc thương mại xuyên biên giới, việc gọi vốn sớm để mở rộng quy mô là điều cần thiết. Dù chưa có lợi nhuận, các startup này vẫn có thể thuyết phục nhà đầu tư nếu chứng minh được rằng khoản chi là chiến lược – chứ không phải tiêu hao. Tuy nhiên, nếu không có kế hoạch sớm chuyển hóa thành lợi nhuận, rủi ro “cháy tiền” sẽ tăng cao và đẩy doanh nghiệp đến sát mép khủng hoảng dòng tiền.
2.3. Lợi ích từ nhà đầu tư & mạng lưới
Không phải lúc nào nhà đầu tư chỉ mang đến tiền. Đôi khi, điều quý giá hơn chính là mạng lưới cố vấn, mentor, khách hàng tiềm năng hoặc đơn giản là “hiệu ứng tín nhiệm” khi gọi vốn thành công. Việc có một nhà đầu tư tên tuổi đồng hành giúp nâng cao thương hiệu, thu hút đội ngũ và tạo nền tảng để huy động các vòng tiếp theo. Với một số doanh nghiệp, đây chính là lý do họ sẵn sàng gọi vốn từ sớm dù chưa đạt lợi nhuận miễn là cơ sở dữ liệu và chiến lược rõ ràng.
3. Rủi ro khi gọi vốn khi chưa có lợi nhuận
Gọi vốn khi chưa có lợi nhuận tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng nếu không được hoạch định kỹ lưỡng. Một trong những rủi ro lớn nhất là pha loãng quyền kiểm soát. Khi chia cổ phần để đổi lấy vốn, đặc biệt qua các hình thức như cổ phần ưu đãi (preferred stock) hay trái phiếu chuyển đổi (convertible notes), nhà sáng lập sẽ dần mất quyền quyết định. Nếu doanh nghiệp thất bại trong việc tăng trưởng đúng kỳ vọng, nhà đầu tư có thể can thiệp, thay đổi chiến lược, thậm chí sa thải CEO – điều từng xảy ra tại nhiều startup lớn.
Thêm vào đó, áp lực tăng trưởng là điều không thể tránh khỏi. Nhà đầu tư đổ tiền vào kỳ vọng sẽ nhận lại lợi nhuận (ROI) cao. Nếu doanh nghiệp chưa có lợi nhuận mà còn tiếp tục “đốt tiền”, kỳ vọng ROI không đạt sẽ dẫn đến đợt gọi vốn tiếp theo bị “down-round” (định giá thấp hơn vòng trước) – ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và khả năng huy động vốn trong tương lai.
Burn rate mất kiểm soát cũng là một vấn đề phổ biến. Các startup công nghệ thường tiêu tốn hàng chục nghìn đến hàng triệu đô mỗi tháng để chạy quảng cáo, thuê đội ngũ, phát triển sản phẩm. Nếu không có kiểm soát dòng tiền, chi phí duy trì tăng nhanh hơn doanh thu, doanh nghiệp sẽ rơi vào khủng hoảng tài chính dù chỉ sau vài quý. Khi đó, gọi vốn không còn là “bệ phóng” mà trở thành “vòng lặp sinh tử”.
4. Bí quyết gọi vốn khi chưa lợi nhuận
Mặc dù có rủi ro, gọi vốn khi chưa có lợi nhuận vẫn khả thi nếu đi đúng hướng. Đầu tiên, doanh nghiệp cần xây dựng MVP và POC – tức là có sản phẩm mẫu và phản hồi ban đầu từ thị trường (medium.datadriveninvestor.com). Điều này giúp nhà đầu tư thấy được nhu cầu thật và tiềm năng phát triển.
Tiếp theo là phải có Unit Economics rõ ràng – cụ thể là tỷ lệ chi phí thu hút khách hàng (CAC) và giá trị vòng đời khách hàng (LTV). Nếu LTV > CAC và hoàn vốn trong 12–18 tháng, nhà đầu tư sẽ tin tưởng vào khả năng mở rộng bền vững.
Về hình thức gọi vốn, nên ưu tiên convertible notes để trì hoãn định giá và giảm rủi ro pha loãng. Ngoài ra, hãy chọn nhà đầu tư không chỉ rót vốn mà còn hỗ trợ tư vấn, kết nối thị trường, xây dựng chiến lược – đây chính là các VC có giá trị gia tăng (dnse.com.vn).
Pitch deck cần chuyên nghiệp, minh bạch và đúng thời điểm. Hãy gọi vốn khi sản phẩm có đầu ra rõ ràng, rủi ro đã được giảm thiểu và thị trường không rơi vào giai đoạn “đóng băng vốn” (funding winter). Ngoài ra, cần quản trị dòng tiền nghiêm ngặt, theo dõi sát các chỉ số burn rate, runway và milestone gọi vốn cụ thể.
Cuối cùng, hãy xây dựng mối quan hệ lâu dài với nhà đầu tư. Việc thiết lập uy tín từ vòng gọi vốn đầu tiên sẽ là nền tảng cho các vòng tiếp theo. Nhiều nhà đầu tư sẵn sàng đồng hành lâu dài nếu startup thể hiện được cam kết và tiềm năng dài hạn.
Kết luận: Gọi vốn không lợi nhuận – Bản lĩnh, chiến lược hay cạm bẫy?
Trong thế giới kinh doanh hiện đại, “gọi vốn” không còn là một lựa chọn phụ, mà trở thành chiến lược trọng tâm của nhiều startup và doanh nghiệp mở rộng. Tuy nhiên, gọi vốn khi chưa có lợi nhuận lại là một trò chơi cân não, nơi ranh giới giữa tăng trưởng thần tốc và sụp đổ tài chính cực kỳ mong manh.
Chúng ta cần nhìn rõ: Tiền đầu tư không phải là phép màu, mà là sự tin tưởng đặt cược vào mô hình kinh doanh, đội ngũ và tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp. Nếu bạn chưa chứng minh được mô hình kinh doanh có khả năng sinh lời – gọi vốn không phải là một thành tựu, mà là một khoản nợ kỳ vọng cực lớn. Cỗ máy gọi vốn khi không có dòng tiền rõ ràng sẽ nhanh chóng trở thành “lò đốt tiền” làm mất niềm tin nhà đầu tư, gây tổn hại nghiêm trọng đến thương hiệu và quyền kiểm soát nội bộ.
Tuy nhiên, nếu bạn đang ở trong giai đoạn tiền lợi nhuận nhưng đã xây dựng được nền tảng chắc chắn – MVP hiệu quả, chỉ số CAC-LTV minh bạch, thị trường tiềm năng và chiến lược tăng trưởng cụ thể – thì gọi vốn chính là đòn bẩy mang tính bước ngoặt. Khi ấy, lợi ích không chỉ nằm ở tài chính, mà còn ở mạng lưới cố vấn, hiệu ứng cộng hưởng thương hiệu và sức mạnh tăng tốc nhờ đối tác chiến lược.
Bí quyết then chốt nằm ở: Đúng thời điểm, đúng mô hình, đúng người đồng hành. Đó là lý do tại sao HALOBIZ luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của tư duy gọi vốn bền vững – không “vay niềm tin” chỉ để sống sót, mà gọi vốn để bứt phá với cam kết lợi nhuận dài hạn.
Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO.
Nếu bạn từng loay hoay khi gọi vốn, lúng túng trước nhà đầu tư, hay chưa rõ đâu là con đường ngắn nhất để đưa doanh nghiệp mình vươn ra công chúng – thì đây chính là bước ngoặt dành cho bạn. ‘Giải Mã Kỳ Lân & IPO’ không chỉ giúp bạn tháo gỡ những nút thắt chiến lược, mà còn trang bị tư duy tỷ phú, công cụ đòn bẩy tài chính và lộ trình IPO được chính những người trong cuộc thực hiện. Đây là cơ hội để bạn tăng tốc, bứt phá, và xây dựng một doanh nghiệp tăng trưởng theo cấp số nhân.
Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!
[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]
