Thị trường tài chính toàn cầu đang trải qua giai đoạn “đóng băng”, khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các startup đang mở rộng quy mô dưới 100 triệu USD, phải cân nhắc kỹ lưỡng trước quyết định gọi vốn. Trong lúc dòng tiền từ nhà đầu tư trở nên khan hiếm và yêu cầu khắt khe hơn, liệu đây có phải thời điểm thích hợp để tiến hành huy động vốn, hay nên tạm dừng để củng cố nội lực?
Bài viết này, HALOBIZ sẽ phân tích sâu sắc bức tranh toàn cảnh của thị trường, bóc tách từng lợi – hại và đưa ra chiến lược gọi vốn thông minh, gọi vốn không bị sai người, chiến lược thực tế nhất để doanh nghiệp không chỉ sống sót mà còn bứt phá trong “mùa đông vốn đầu tư”.
1. Tổng quan về “thị trường vốn lạnh”
“Thị trường vốn lạnh” là cách gọi ẩn dụ cho giai đoạn mà dòng tiền đầu tư trở nên dè dặt, tốc độ giải ngân vốn chậm lại, và các nhà đầu tư ưu tiên bảo toàn vốn hơn là chấp nhận rủi ro. Giai đoạn này thường nối tiếp sau chu kỳ tăng trưởng nóng, khi các startup được rót vốn mạnh tay bất kể lợi nhuận hay khả năng vận hành dài hạn.
Nguyên nhân phổ biến dẫn đến trạng thái lạnh của thị trường vốn bao gồm:
Giai đoạn 2024–2025, bức tranh này lặp lại rõ nét tại Mỹ và châu Âu. Số lượng thương vụ đầu tư mạo hiểm giảm mạnh, đặc biệt ở các vòng Series A và B. Các quỹ đầu tư thiên thần cũng rút bớt vốn do phải bảo toàn danh mục hiện có.
Tại Việt Nam, thị trường cũng chứng kiến sự chững lại tương tự. Dữ liệu từ các báo cáo quỹ đầu tư trong nước cho thấy:
Các startup trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech), logistics, thương mại điện tử… chịu ảnh hưởng lớn nhất do chi phí vận hành cao và vòng đời lợi nhuận dài. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp muốn gọi vốn cần hiểu rõ hơn bao giờ hết: Đây là “thị trường của nhà đầu tư”, không phải của startup.
2. Lợi ích và rủi ro khi gọi vốn trong thị trường lạnh
2.1 Lợi ích
Định giá hợp lý hơn:
Thị trường lạnh thường loại bỏ sự thổi phồng giá trị. Điều này có thể khiến nhiều nhà sáng lập cảm thấy “thiệt”, nhưng thực chất giúp doanh nghiệp phát triển trên nền tảng thực tế. Với những startup có mô hình tài chính rõ ràng và khả năng sinh lời ổn định, đây là cơ hội thương lượng một định giá công bằng, giảm rủi ro bị “vỡ bong bóng” trong tương lai.
Tăng tính nghiêm túc, quản trị chuyên nghiệp:
Các nhà đầu tư trong mùa khó khăn có xu hướng “chọn mặt gửi vàng” kỹ hơn. Họ yêu cầu minh bạch tài chính, chuẩn hóa quy trình vận hành và đặt ra KPI rõ ràng. Áp lực này buộc đội ngũ sáng lập nâng cấp hệ thống quản trị – điều rất cần thiết khi doanh nghiệp muốn mở rộng quy mô bền vững.
Khoảng cách chiến lược so với đối thủ:
Khi phần lớn đối thủ chùn bước hoặc cắt giảm ngân sách, doanh nghiệp có dòng vốn ổn định sẽ nổi bật. Họ có thể đầu tư mạnh vào marketing, hoàn thiện sản phẩm, tuyển dụng nhân tài – những việc thường bị xem là “xa xỉ” trong mùa lạnh. Kết quả là họ xây được nền móng vững chắc để bứt phá khi thị trường phục hồi.
2.2 Rủi ro
Điều kiện đàm phán bất lợi:
Với lợi thế thuộc về nhà đầu tư, startup có thể phải nhượng bộ nhiều hơn trong đàm phán: quyền biểu quyết ưu tiên, quyền thanh lý ưu đãi, hoặc mức cổ phần lớn hơn so với kỳ vọng ban đầu. Nếu không cân nhắc kỹ, điều này có thể ảnh hưởng lâu dài đến quyền kiểm soát và tính linh hoạt của doanh nghiệp.
Giá trị doanh nghiệp giảm (“down round”):
Một vòng gọi vốn với định giá thấp hơn các vòng trước dễ tạo tâm lý tiêu cực trong nội bộ công ty và ảnh hưởng tới uy tín thương hiệu. Down round không sai về mặt chiến lược, nhưng nếu không truyền thông khéo léo, sẽ khiến nhà đầu tư tương lai e dè.
Thiếu tiền đệm nếu gọi vốn thất bại:
Không phải startup nào cũng có thể gọi vốn thành công trong mùa lạnh. Nếu không xây dựng kế hoạch B (dòng tiền dự phòng, chi phí vận hành tinh gọn), việc thất bại trong gọi vốn có thể khiến doanh nghiệp “cạn tiền mặt” và buộc phải dừng hoạt động hoặc sa thải nhân sự.
3. Khi nào nên gọi vốn và khi nào nên chờ
Việc gọi vốn không chỉ phụ thuộc vào trạng thái của thị trường mà còn nằm ở sự sẵn sàng nội tại của doanh nghiệp. Gọi vốn đúng thời điểm có thể giúp doanh nghiệp “cất cánh”, trong khi gọi vốn sai thời điểm dễ dẫn đến thất bại, mất kiểm soát hoặc tổn thất uy tín.
3.1 Nên gọi vốn khi:
Công suất hoạt động đang bão hòa, cần vốn bổ sung gấp
Nếu doanh nghiệp đã hoạt động ổn định, đơn hàng tăng trưởng đều nhưng năng lực sản xuất hoặc dịch vụ không còn đủ đáp ứng, đó là thời điểm thích hợp để kêu gọi vốn. Nguồn vốn này có thể được sử dụng để đầu tư thêm máy móc, mở nhà xưởng, nâng cấp công nghệ hoặc mở rộng ra thị trường mới. Ví dụ: một doanh nghiệp sản xuất thực phẩm hữu cơ đã có đơn hàng từ chuỗi siêu thị nhưng thiếu vốn để mở rộng dây chuyền có thể tận dụng cơ hội này để gọi vốn và đẩy mạnh thương hiệu.
Sản phẩm có traction rõ rệt
Nếu sản phẩm hoặc dịch vụ đã có tăng trưởng người dùng, doanh thu đều hoặc kết quả thử nghiệm R&D vượt kỳ vọng, bạn đang có bằng chứng thuyết phục cho nhà đầu tư. Đây là dấu hiệu cho thấy thị trường chấp nhận giải pháp của bạn, và nguồn vốn mới sẽ giúp nhân rộng kết quả đó.
Đội ngũ đã hoàn thiện khung quản trị, tài chính minh bạch
Một đội ngũ có năng lực, phối hợp tốt và hệ thống quản trị rõ ràng sẽ tạo niềm tin cho nhà đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn thị trường vốn đang lạnh. Việc sở hữu các báo cáo tài chính minh bạch, hệ thống kế toán chuẩn, quy trình kiểm soát nội bộ sẽ là “điểm cộng” lớn trong quá trình thẩm định đầu tư.
Có roadmap 12–18 tháng cụ thể
Nhà đầu tư luôn hỏi: “Tiền dùng làm gì?” Nếu bạn có kế hoạch rõ ràng về cách phân bổ vốn trong 12–18 tháng tới cho R&D, marketing, tuyển dụng hoặc mở rộng thị trường, bạn sẽ dễ nhận được cái gật đầu. Một startup biết kiểm soát dòng tiền và đo lường hiệu quả giải ngân luôn được đánh giá cao.
3.2 Nên chờ khi:
Chưa ổn định doanh thu
Nếu doanh thu còn bấp bênh, phụ thuộc vào thời vụ hoặc chỉ duy trì bằng vốn tự có, việc gọi vốn có thể khiến bạn chịu áp lực lớn mà không đủ khả năng đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư. Trong trường hợp này, nên tập trung tối ưu hóa mô hình, cải thiện biên lợi nhuận và tìm các kênh tài trợ linh hoạt khác như vay tín dụng ưu đãi hoặc crowdfunding nhỏ.
Sản phẩm chưa sẵn sàng hoặc phụ thuộc 1–2 khách hàng lớn
Nếu doanh nghiệp vẫn đang thử nghiệm thị trường hoặc chỉ sống nhờ một vài khách hàng đại diện, nhà đầu tư sẽ e ngại rủi ro. Trong tình huống này, bạn nên trì hoãn việc gọi vốn, xây dựng thêm cơ sở dữ liệu thị trường và đa dạng hóa nguồn doanh thu trước khi tiếp cận nhà đầu tư.
Chưa có hệ thống governance & reporting
Không ít startup mới chỉ vận hành theo kinh nghiệm mà chưa có hệ thống báo cáo bài bản. Khi bị hỏi về KPIs, chi phí vận hành hay mức burn-rate hàng tháng, họ dễ lúng túng. Đây là “điểm trừ” nặng trong mắt các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Nếu bạn chưa có quy trình kiểm toán, minh bạch hóa chi tiêu và báo cáo tài chính, tốt nhất hãy chờ đến khi hoàn thiện.
4. Chiến lược gọi vốn thông minh trong thị trường lạnh
Thị trường vốn lạnh đòi hỏi doanh nghiệp phải gọi vốn bài bản hơn, kỹ lưỡng hơn và chiến lược hơn. Dưới đây là những bước chiến lược cần thiết:
Chuẩn bị kỹ bộ tài liệu gọi vốn
Pitch deck không chỉ cần đẹp mà phải đủ nội dung: Bản đồ thị trường (TAM/SAM/SOM), số liệu khách hàng, kết quả thử nghiệm (traction), chiến lược tăng trưởng và kế hoạch tài chính rõ ràng tương ứng với từng giai đoạn giải ngân. Nhà đầu tư cần thấy bạn hiểu thị trường, có hướng đi và biết cách kiểm soát rủi ro.
Xác định mức định giá hợp lý
Đừng quá tham lam trong lúc thị trường đang lạnh. Tham khảo mức định giá các thương vụ tương tự, chuẩn bị ba kịch bản “xấu – trung bình – tốt” để dễ đàm phán. Nếu có thể, hãy sử dụng SAFE note hoặc convertible note để trì hoãn việc định giá ngay thời điểm hiện tại.
Chọn đối tác chiến lược, không chỉ rót tiền
Tìm kiếm nhà đầu tư có thể đồng hành lâu dài – người có mạng lưới, kiến thức ngành, và sẵn sàng “ra tay” hỗ trợ bạn vượt khó. Đừng chỉ quan tâm ai bỏ ra bao nhiêu tiền – hãy để tâm đến giá trị cộng hưởng họ mang lại.
Xây dựng socialogue – nhịp đầu tư song song
Ngay cả khi chưa sẵn sàng gọi vốn, hãy duy trì quan hệ thường xuyên với các nhà đầu tư tiềm năng. Gửi cập nhật hàng quý, chia sẻ milestone lớn hoặc vấn đề đang gặp phải. Điều này tạo nền tảng tin tưởng để khi bạn “call vốn”, họ sẵn sàng nghe.
Phân bổ vốn theo từng milestone cụ thể
Nhà đầu tư thích doanh nghiệp biết “xài tiền đúng lúc”. Thay vì xin một cục lớn để tiêu không kế hoạch, hãy chia nhỏ theo milestone: 20% cho R&D, 30% cho marketing, 50% cho phát triển hệ thống và đội ngũ. Điều này giúp bạn tăng độ tin cậy và dễ được giải ngân từng phần.
5. Ví dụ thực tế
Không có chiến lược gọi vốn nào “đúng” cho tất cả, nhưng việc nhìn vào các câu chuyện thực tế sẽ giúp chủ doanh nghiệp nhận diện rõ hơn đâu là cơ hội, đâu là rủi ro – từ đó đưa ra quyết định phù hợp với điều kiện nội tại.
5.1 Doanh nghiệp A – Fintech Việt: “Gọi vốn giữa mùa lạnh để tăng tốc”
Doanh nghiệp A hoạt động trong lĩnh vực công nghệ tài chính (fintech), chuyên cung cấp giải pháp thanh toán không tiền mặt cho chuỗi bán lẻ. Sau 3 năm hoạt động, họ đã có hàng chục nghìn người dùng thường xuyên và tích lũy dữ liệu giao dịch tương đối ổn định. Tuy nhiên, đến giữa năm 2024, nhu cầu mở rộng hệ thống thanh toán cho các đối tác lớn đòi hỏi thêm nguồn lực tài chính và công nghệ.
Dù thị trường vốn lúc đó đang lạnh, startup này vẫn quyết định triển khai vòng bridge round với định giá giảm khoảng 25% so với vòng trước – một nước cờ mạo hiểm. Tuy nhiên, thay vì nhấn mạnh “chúng tôi cần tiền”, họ tập trung xây dựng bộ pitch deck xoay quanh năng lực mở rộng, khả năng tăng trưởng người dùng và tiềm năng thị trường chưa khai phá.
Kết quả, họ không chỉ nhận được khoản đầu tư 3 triệu USD mà còn “gói” được thêm:
Chỉ trong 6 tháng sau khi gọi vốn, số lượng người dùng tăng gấp đôi, doanh thu từ phí giao dịch tăng 75%, và đội ngũ phát triển sản phẩm được mở rộng với các chuyên gia từ đối tác.
5.2 Startup B – Ứng dụng thương mại điện tử: “Kiên nhẫn chờ đúng sóng gọi vốn”
Startup B là một ứng dụng thương mại điện tử chuyên phục vụ phân khúc thị trường ngách – hàng nội địa chất lượng cao. Giai đoạn COVID-19, họ chọn bootstrapping (tự xoay vốn) để duy trì hoạt động thay vì gọi vốn trong lúc thị trường bất ổn.
Dù nhận được lời mời gọi vốn từ vài nhà đầu tư với định giá thấp, họ vẫn kiên quyết từ chối. Thay vào đó, đội ngũ tập trung cải thiện sản phẩm, mở rộng mạng lưới nhà cung cấp và kiểm soát chặt dòng tiền.
Đến đầu năm 2025, khi thị trường bắt đầu hồi phục, họ tung ra tính năng AI phân tích hành vi mua sắm và triển khai gọi vốn vòng Pre-Series A. Nhờ hiệu quả kinh doanh rõ rệt và thời điểm thị trường khởi sắc, họ gọi được vốn ở mức định giá cao hơn 30% so với kỳ vọng trước đó, và chọn được nhà đầu tư chiến lược trong ngành logistics.
Gọi vốn trong thị trường lạnh – Tấm gương phản chiếu năng lực thực sự
Thị trường vốn lạnh không phải là “điểm dừng”, mà là một phép thử cho nội lực và tầm nhìn dài hạn của doanh nghiệp. Đây chính là lúc các nhà sáng lập và đội ngũ quản trị phải trả lời những câu hỏi cốt lõi:
Trong bối cảnh dòng tiền thận trọng, gọi vốn không còn là trò chơi của sự hào nhoáng mà là cuộc chơi của sự chuẩn bị. Doanh nghiệp càng hiểu rõ mình, càng biết “dùng tiền thông minh” thì càng dễ chiếm niềm tin từ nhà đầu tư, kể cả trong mùa đông khắc nghiệt của thị trường tài chính.
HALOBIZ – Đối tác chiến lược giúp bạn biến thời điểm khó khăn thành lợi thế cạnh tranh
Tại HALOBIZ, chúng tôi không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp gọi vốn bài bản, mà còn đồng hành trong cả quá trình xây dựng nền tảng để nhà đầu tư sẵn sàng “đặt cược” vào bạn. Từ việc:
Chúng tôi cam kết giúp bạn không chỉ gọi vốn thành công, mà còn phát triển doanh nghiệp trên nền tảng vững chắc, chuẩn bị cho những vòng gọi vốn tiếp theo, kể cả IPO.
Đừng để thị trường lạnh làm bạn “đóng băng” ý chí. Hãy để HALOBIZ trở thành bệ phóng chiến lược cho hành trình gọi vốn và mở rộng quy mô của bạn.
Đặc biệt “Giải Mã Kỳ Lân và IPO ” ra đời – như một lời giải, giúp doanh nghiệp gỡ rối tư duy. Một khoá học chiến lược hướng dẫn gọi vốn, xây dựng mô hình tăng trưởng và IPO. Nếu bạn thấy mình trong câu chuyện ở bài viết, nếu bạn từng lúng túng trước nhà đầu tư hay chưa rõ con đường đến IPO, thì chương trình này chính là bước đầu để bạn lấy lại lợi thế và tăng tốc.
Cơ hội kết nối với nhà đầu tư, cố vấn cấp cao và hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ tất cả gói gọn trong một chương trình. Đừng đợi đến khi đối thủ của bạn gọi vốn thành công hãy là người đi trước!
[ĐĂNG KÝ NGAY – NHẬN SUẤT THAM DỰ MIỄN PHÍ]
